سیاست خارجی
-
مجله عمومی
اهمیت توجه مجدد به مفهوم استقلال راهبردی در ساخت سیاست خارجی
سال گذشته پیشنهاد گفتمان حاکم بر سیاست خارجی و یا در واقع تئوری سیاست خارجی کشور تحت عنوان خودمختاری و یا استقلال راهبردی ( Strategic Autonomy) را در رسانه ها ارائه و پیرامون آن مطالبی را عنوان داشتم. به نظر می رسد تحولات یک سال اخیر اهمیت توجه به این رویکرد در حوزه سیاست خارجی کشور را به نوعی اجتناب ناپذیر نموده است. شبکه ای شدن مناسبات جهانی، توسعه ارتباطات و فناوری های علمی خصوصا هوش مصنوعی، رشد شتاب آلود برخی از کشورهای منطقه در توسعه اقتصادی، وابستگی متقابل کشورها در حوزه اقتصاد و … در یک تصویر بزرگ تر حوزه روابط خارجی را به یکی از مهم ترین محورهای اداره کشور تبدیل نموده است. در واقع و بر خلاف آنچه در گذشته تحت عنوان” سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است ” از آن یاد می گردید، تحولات قرن 21 نشان داده سیاست خارجی نه تنها ادامه سیاست داخلی به طور کامل محسوب نمی شود، بلکه محوری مهم و تعیین کننده در شیوه حکمرانی گردیده است. این مهم فی نفسه ضرورت بررسی چارچوب های کلان سیاست خارجی را ایجاب می نماید. بدون انجام یک تحول در حوزه سیاست خارجی و تحقق الزامات مرتبط با آن، نمی توان آینده ای متفاوت …
-
اقتصادی
ستیزهای ترامپ در سیاست خارجی
ترامپ با اولین اظهارات خود نشان داد که تحولات نوین در جهان را نمی شناسد و قصد دارد برای احیای هژمون آمریکا،جهانیان را به مبارزه خوانده و ستیزه جویی را جایگزین عقل گرایی کند.توجه به محورهای زیر مسیر ستیزهای دنباله دار دولت ترامپ را روشن می کند. 1-همسایه ستیزیسخنان ترامپ مبنی بر افزایش فشاربر مکزیک، کانادا و پاناما نشان داد که «همسایه ستیزی» یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی آمریکا خواهد بود.قوی ترین رویکرد ستیزه جویانه ترامپ علیه مکزیک با تمرکز بر سه عامل تجارت، مهاجرت های غیرقانونی و مباحث امنیتی بود.ترامپ در حوزه تجاری می خواهد از اول فوریه تعرفه‌هایی را برای کالاهای وارداتی مکزیک به آمریکا اعمال کند؛در واقع او جنگ اقتصادی را از مکزیک شروع خواهد کرد.کاخ سفید همچنین قرار است با اعلام وضعیت اضطراری ملی در مرز جنوبی با مکزیک و اعزام ارتش به آن منطقه،رویکرد مقابله ورود مهاجرین مکزیکی را تشدید کرده و در داخل نیز عملیاتی بی‌سابقه برای اخراج میلیون‌ها مهاجر مکزیکی صورت دهد.ترامپ در حوزه امنیتی و به بهانه مقابله با کارتل های مواد مخدر، عرصه را بر مکزیک تنگ ساخته و با این بهانه به سوی تسلط بر خلیج مکزیک حرکت خواهد کرد.این تحرکات قطعا در دوره دوم ترامپ،روابط واشنگتن-مکزیکوسیتی را با چالش‌های جدی مواجه …
-
اقتصادی
ورود هوش مصنوعی به سیاست خارجی
چنین تغییر شکلی دنیای کسبوکار و روابط ژئوپلیتیکی را متحول خواهد کرد. هوش مصنوعی به عنوان ابزاری جدید که هنوز بسیاری از وجوه آن ناشناخته است، به هر حوزه‌ای که ورود کند می‌تواند حساسیت‌هایی را برانگیزد و نگرانی‌های را ایجاد کند، اما شاید حساس‌ترین حوزه‌ای که بیم آن می‌رود مضرات هوش مصنوعی در آن بیش از مزایایش باشد، عرصه سیاست است. یکی از این حوزه‌های جدید، عرصه سیاست خارجی و روابط بین الملل است؛ هوش مصنوعی با قابلیت تحلیل کلان داده‌ها و پیشبینی رویدادها و تحولات، در حال تبدیل شدن به یک تغییر دهنده جدی صحنه بازی در روابط بین الملل است. در نتیجه برخی کشورهای پیشرو در زمینه هوش مصنوعی به استفاده گسترده از این فناوری نوظهور در جهت تحلیل و تصمیم‌گیری در عرصه سیاست خارجی روی آورده‌اند. بخش امور امنیت خارجی در وزارت امور خارجه چین یکی از پیشروترین نهادهای وزارت خارجه در جهان است که از سیستم‌های هوش مصنوعی برای تحلیل و تصمیم‌گیری در مورد مسائل پیش روی خود استفاده می‌کند؛ به عنوان مثال، این نهاد در فرایند تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری خارجی در رابطه با طرح ابتکاری «یک کمربند – یک جاده» با ریسک بالای سیاسی، اقتصادی و زیست محیطی، از هوش مصنوعی استفاده کرده است. ایالات …
-
مجله عمومی
هوش مصنوعی و تاثیر آن در سیاست خارجی
هوش مصنوعی به عنوان ابزاری جدید که هنوز بسیاری از وجوه آن ناشناخته است، به هر حوزه‌ای که ورود کند می‌تواند حساسیت‌هایی را برانگیزد و نگرانی‌های را ایجاد کند، اما شاید حساس‌ترین حوزه‌ای که بیم آن می‌رود مضرات هوش مصنوعی در آن بیش از مزایایش باشد، عرصه سیاست است. تا کنون سیاستمداران و پژوهشگران سیاسی بسیاری در مورد توسعه روزافزون و بی‌قاعده هوش مصنوعی هشدار داده و خطراتی را برای ورود آن به سیاست ترسیم کرده‌اند. «هنری کیسینجر»، وزیر اسبق امور خارجه آمریکا، از آن دسته پژوهشگرانی بود که دید مثبتی نسبت به ورود هوش مصنوعی به سیاست نداشت. او بر این اعتقاد بود در شرایطی که احتمال جنگ چین و آمریکا وجود دارد، هوش مصنوعی می‌تواند به یک تسلیحات دیجیتالی در دست قدرت‌های بزرگ تبدیل شود؛ سلاحی که به اعتقاد کیسینجر از بمب اتم هم مخرب‌تر خواهد بود، زیرا هیچ گونه تفکر و شعور انسانی پشت آن وجود ندارد. جهان سیاست، مانند بازی شطرنج است که مبتنی بر ارزیابی سناریوها و پیشبینی بهترین واکنش یا بهترین حرکت مهره‌ها است؛ اما شطرنج جهان سیاست، پیچیدگی بیشتری دارد؛ به‌نحوی‌که بازیگران زیادی با ترجیحات آشکار و نهان در آن شرکت دارند که رویکردهای اعلامی و اعمالی آنها به‌ضرورت یکسان نیست؛ تغییرات …
-
اقتصادی
پیوستِ عدالت در سیاست خارجی
رهبر انقلاب سه سال قبل نیز در نخستین دیدار اعضای هیئت دولت سیزدهم (۶/۶/۱۴۰۰)،در بیانات مشابهی اظهار داشتند:« به نظر من هر مصوّبه‌ای که شما تصویب میکنید، هر لایحه‌ای که در دولت تنظیم میکنید، هر بخشنامه‌ای که خود شما در دستگاهِ خودتان صادر میکنید، یک پیوست عدالت باید داشته باشد؛ باید مراقب باشید این روش، این کار، این دستور، ضربه‌ای به عدالت نزند.»وزارت امورخارجه از دستگاه هایی است که با شناسایی پیوست های «عدالت محور» می تواند نقش خود را در اجرای گفتمان عدالتخواهی ایفا کند. در این رابطه پیشنهادات زیر مطرح می شود. ۱.درعرصه سیاست خارجی ایجاد روابط متعادل با کشورهای جهان که ناظر بر دیدگاه رهبر انقلاب و مبتنی بر گفتمان عدالتخواهانه رئیس جمهور است،چنانچه به یک گفتمان غالب تبدیل شود،می تواند در تنظیم روابط خارجی معنا پیدا کند.آقای پزشکیان در مقاله خود در روزنامه تهران تایمز،( تیر ۱۴۰۳ ) از واژه بدیع «ایجاد تعادل» در روابط با همه کشورها استفاده کرده و می گوید:«دولت من قصد دارد سیاستی فرصت‌گرا را پیگیری کند که با ایجاد تعادل در روابط با همه کشورها، منطبق با منافع ملی، توسعه اقتصادی و نیازهای صلح و امنیت منطقه و جهان باشد.»با این تعریف هر کشوری که رفتار عادلانه ای در تعامل با ایران اتخاذ کند،می تواند در چرخه …
-
اقتصادی
سیاست خارجی ایران بعد از انتخابات
به لحاظ «قاعده» و کلان، موضوعات استراتژیک جاری سیاست خارجی، همچون برجام (توافق هسته ای)، نوع رابطه با آمریکا و غرب، نگاه به شرق (چین و روسیه)، و نهایتا روابط منطقه ای و محور مقاومت، در حوزه تصمیم گیری رهبری و شورای عالی امنیت ملی است. اما به لحاظ «روند» و اجرا، چگونگی پیشبرد این موضوعات در حوزه اختیارات قوه مجریه است. چون این قوه (به ویژه وزارت امور خارجه) منابع مالی، ابزارها، و ظرفیت های تخصصی سیاسی و اقتصادی لازم در اجرای این موضوعات سیاست خارجی را در اختیار دارد. در همه این موضوعات، مسئله مهم چگونگی برقراری «پیوند» و «تعادل» بین دو عنصر بازدارندگی تهدیدات و تولید امنیت (قاعده کلان سیاست خارجی) از یک سو، و ضرورت تعامل با جهان برای رشد و توسعه اقتصادی و تولید ثروت (روند اجرای سیاست خارجی) از سوی دیگر می باشد. عدم توجه به اجرای «همزمان» و «متناسب» به این دو جنبه سیاست خارجی اغلب منجر به تضاد دیدگاه ها و بروز انفعال در پیشبرد امور خارجی کشورمان شده است. نخست، موضوع برجام به لحاظ «قاعده» و کلان، در چهارچوب توسعه امنیت انرژی، استقلال صنایع بنیادی و غیره، و همچنین مقابله با زیاده خواهی غرب در مسدود کردن پیشرفت برنامه هسته ای …
-
اقتصادی
مناظرات ریاست جمهوری و سیاست خارجی
یعنی «سیاست داخلی به گونه ای ادامه سیاست خارجی شده است.» مناظرات ریاست جمهوری دوره چهاردهم آشکارا نشان داد که تا چه اندازه تمرکز بر موضوع سیاست خارجی و چگونگی اجرای آن بر اقبال افکار عمومی نسبت به انتخاب نامزدها موثر است. دلیل اصلی این است که مسائل سیاست داخلی در طی سال های گذشته با موضوعات کلان و جاری سیاست خارجی کشورمان اتصال مستقیم یافته است. به واقع، در تاریخ معاصر ایران کم نظیر است که موضوعات سیاست خارجی و اقتصاد سیاسی منطقه ای و بین المللی تا این حد رویکردها و پویایی های سیاست داخلی از جمله معیشت روزمره اقتصادی، رشد و توسعه، وضعیت تورم، و بطور کلی شیوه حکمرانی دولت در کشورمان را تحت تاثیر قرار دهند. چهار موضوع کلان سیاست خارجی یعنی برجام (توافق هسته ای)، رابطه با آمریکا، سیاست نگاه به شرق، و موضوع محور مقاومت در منطقه، در یک قالب بهم پیوسته بر روندهای سیاست داخلی و نگاه افکار عمومی تاثیر مستقیم می گذارند. ریشه این بهم پیوستگی در این است که جریان های سیاسی-اقتصادی بر جریان های فرهنگی-اجتماعی جامعه تفوق پیدا کرده و به نوعی آنها را دنباله روی خود ساخته اند. اکنون جریان های سیاسی کشور نگاه متفاوتی در مواجهه با این …
-
مجله عمومی
اهداف و سیاست خارجی ترکیه در خلیج فارس
در این راستا، در دو دهه اخیر ترکیه با قدرت، پیگیر افزایش نفوذ در منطقه غرب آسیا بوده است؛ سیاستی که می توان مهمترین اهداف و دلایل آن را «عامل انرژی»، «لزوم ایجاد تحرک اقتصادی در ترکیه» و «تبدیل شدن به بازیگر کنشمند غرب آسیا» عنوان کرد. در این راستا از یک منظر، تأمین تقاضای داخلی برای انرژی و انتقال انرژی به اروپا سبب شده است ترکیه پیگیر افزایش وابستگی متقابل با کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس باشد. برای تحقق این مهم و البته تأمین اهداف و منافع دیگر، این کشور به طور رسمی از سال ۲۰۰۸ با امضای پیمان راهبردی سیاسی، اقتصادی و امنیتی با شورای همکاری خلیج فارس وارد این حوزه شد و پیمانی با کشورهای خلیج فارس منعقد نمود که در نوع خود، اولین پیمان راهبردی بین شورای همکاری خلیج فارس و دولت‌های دیگر محسوب می شد. هر چند بعد از انعقاد این پیمان، ترکیه به دلیل ارتباطات نزدیک با ایران و کنش‌گری فعال ایالات متحده در منطقه خلیج فارس، بلافاصله برای ایفای نقش نظامی و سیاسی در منطقه اقدام نکرد، اما کوشید به صورت چراغ خاموش روابط و نفوذ خود در کشورهای منطقه را توسعه دهد. در سال ۲۰۱۴ ترکیه و قطر قرارداد امنیتی- استراتژیکی …
-
اقتصادی
اهداف و سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یمن و دریای سرخ
ایالات متحده آمریکا به عنوان مهمترین حامی رژیم اسرائیل نخستین کشوری بود که به این سیاست نیروهای ارتش یمن واکنش نشان داد و کوشید در پوشش حمایت از آزادی کشترانی، ائتلافی جهانی برای مقابله با این حملات تشکیل دهد؛ ائتلافی که البته به دلیل تعارض منافع کشورهای غربی ناکام ماند و در عمل به حملات آمریکا و انگلیس به مواضعی در یمن ختم شد. البته، کشورهای اروپایی هر چند در ائتلاف آمریکایی مشارکت جدی نداشتند، اما منافع متعدد و پیچیده ای در این منطقه پرالتهاب دارند و در نتیجه رویکرد ویژه و مستقلی در قبال آن اتخاذ کرده اند. در این راستا اتحادیه اروپا در 19 فوریه 2024 با صدور بیانیه‌ای از آغاز ماموریت دریایی این اتحادیه در دریای سرخ موسوم به «آسپیدس» خبر داد؛ مأموریتی که حوزه آن در امتداد تنگه باب المندب، تنگه هرمز و همچنین آبهای بین‌المللی در دریای سرخ، خلیج عدن، دریای عرب، خلیج‌فارس و دریای عمان تعریف شده و به گفته مقامات اروپایی، اقدامی جسورانه برای حفاظت از منافع تجاری و امنیتی اتحادیه اروپا و جامعه بین‌المللی بوده است. هر چند در روابط بین الملل این یک رویه مرسوم است که اقدامات کشورها در قالب الفاظ و روایات عامه پسند توجیه شود، اما برای درک …
-
اقتصادی
کریدور هندی- عربی- اسرائیلی و الزامات سیاست خارجی ج.ا.ایران
برای تحقق این ایده، کریدور حمل و نقل ریلی در حاشیه خلیج فارس از سال ۲۰۱۶ و در قالب راه اندازی شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) کلید خورد. بر اساس قرارداد منعقد شده میان کشورهای عضو شورا، قرار بود این کشورها هر کدام به صورت مستقل شبکه ریلی خود را ساخته و تکمیل کنند. نهایتا، پس از تکمیل تمامی خطوط ملی، شبکه شورای همکاری خلیج فارس با اتصال شبکه ریلی ملی این کشورها، راه اندازی شود. بدین ترتیب، یک شبکه ریلی عربی شکل می گرفت که تمام شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس را از طریق یک خط راه آهن به طول 2177 کیلومتر، به یکدیگر متصل می کرد. طراحی چنین برنامه ای برای ساخت و توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، یکی از هدفمندترین و مهمترین اقدامات کشورهای عربی برای حرکت به سمت توسعه پایدار در منطقه، ضمن دور زدن تنگه هرمز و در نتیجه کم اثر کردن نقش جمهوری اسلامی ایران در آبهای خلیج فارس در خصوص مساله صادرات نفتی این کشورها به اروپا بود. با این وجود تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نتوانستند این پروژه بلندپروازانه رو طبق برنامه پیش ببرند. شیوع پاندمی کرونا، وابستگی اقتصاد کشورهای منطقه به نفت و کاهش قیمت این منبع …
- 1
- 2