تهدید به ضرر نفسی و شرفی

تهدید به ضرر نفسی یا شرفی، اقدامی است که امنیت جانی و اعتباری افراد را نشانه می گیرد و در نظام حقوقی ایران به عنوان جرم تلقی می شود که برای آن مجازات قانونی در نظر گرفته شده است. این مقاله به تفصیل ابعاد حقوقی جرم تهدید، شامل ضررهای نفسی و شرفی، عناصر تشکیل دهنده، نحوه اثبات و مجازات های مربوطه را بررسی می کند تا راهنمایی جامع و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهد.

امنیت جانی و حیثیتی، دو ستون اصلی آرامش و کرامت انسانی در هر جامعه ای هستند. از دیرباز، حفاظت از جان، مال و آبروی افراد، جزء اساسی ترین وظایف نهادهای قانونی و قضایی بوده است. جرم تهدید، به عنوان یکی از جرایم علیه اشخاص، مستقیماً این حقوق بنیادین را هدف قرار می دهد و می تواند منشأ نگرانی های جدی برای قربانیان شود. شناخت دقیق ماهیت این جرم، انواع آن، و راه های قانونی مقابله با آن، برای هر شهروندی که به دنبال حفظ حقوق خود و احیای آرامش از دست رفته اش است، ضروری به نظر می رسد. در این راستا، تفکیک میان «تهدید به ضرر نفسی» که اغلب با سلامت جسم و روان فرد مرتبط است و «تهدید به ضرر شرفی» که به آبرو و حیثیت اجتماعی لطمه می زند، اهمیت بسزایی دارد تا بتوان با آگاهی کامل، مسیر صحیح پیگیری حقوقی را انتخاب کرد.

مبانی حقوقی جرم تهدید در ایران

جرم تهدید، ریشه در نیاز بنیادین انسان به امنیت و آرامش دارد و قانونگذار با هدف صیانت از این حق اساسی، مواد قانونی مشخصی را برای مقابله با آن تدوین کرده است. آشنایی با چارچوب های حقوقی این جرم، نخستین گام در مسیر دفاع از حقوق فردی و اجتماعی است.

تعریف جامع تهدید از منظر قانون

در نظام حقوقی ایران، تعریفی جامع و مانع از جرم تهدید به صورت مستقل ارائه نشده است، بلکه قانونگذار با ذکر مصادیق و شرایط در مواد قانونی، به تعیین حدود و ثغور این جرم پرداخته است. به طور کلی، تهدید عبارت است از «ایجاد خوف و وحشت نامشروع در دیگری نسبت به جان، مال، آبرو، یا افشای سر وی یا بستگانش، به نحوی که این امر به وسیله گفتار، نوشتار، اشاره یا هر رفتار دیگری صورت گیرد». نکته کلیدی در تعریف حقوقی تهدید، نامشروع بودن عملی است که تهدیدکننده قصد انجام آن را دارد. یعنی اگر عملی که فرد به آن تهدید می کند، خود قانونی و در چهارچوب حق باشد (مانند تهدید به شکایت حقوقی برای استیفای حق)، جرم تهدید محقق نمی شود.

اساس قانونی این جرم در ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵ پیش بینی شده است که بیان می دارد: هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. این ماده، رکن اصلی و چارچوب کلی جرم تهدید را مشخص می کند و تمامی انواع تهدید مورد بحث در این مقاله، ذیل آن جای می گیرند.

عناصر سه گانه تشکیل دهنده جرم تهدید

برای اینکه یک عمل تهدیدآمیز در نظام حقوقی ایران به عنوان جرم شناخته شود و قابل پیگیری قضایی باشد، لازم است دارای سه عنصر اصلی باشد که عبارتند از عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی:

1. عنصر قانونی: این عنصر به معنای آن است که عمل مورد نظر حتماً باید در قانون به عنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد. در خصوص جرم تهدید، ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) به صراحت آن را جرم انگاری کرده است. این بدان معناست که هیچ کس را نمی توان به دلیل عملی که قانون آن را جرم ندانسته است، مجازات کرد (اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها).

2. عنصر مادی: عنصر مادی جرم تهدید، همان رفتار مجرمانه تهدیدکننده است. این رفتار می تواند به اشکال مختلفی بروز پیدا کند و محدود به یک قالب خاص نیست. افعال تهدیدآمیز می تواند شامل موارد زیر باشد:

   • گفتار: مانند بیان شفاهی جملاتی نظیر تو را خواهم کشت یا آبرویت را خواهم برد.
   • نوشتار: از طریق پیامک، ایمیل، نامه، یا هر گونه سند مکتوب حاوی محتوای تهدیدآمیز.
   • اشاره یا عمل: نشان دادن سلاح سرد یا گرم، ارسال تصاویر یا ویدئوهای تهدیدآمیز، یا هر حرکتی که برای تهدیدشونده ایجاد خوف و وحشت کند. نکته مهم این است که برای تحقق عنصر مادی، لزومی به وقوع نتیجه تهدید نیست. یعنی صرف تهدید، حتی اگر تهدیدکننده به وعده خود عمل نکند، جرم را محقق می سازد.

3. عنصر معنوی (سوء نیت): این عنصر به قصد و نیت مجرم برای ارتکاب عمل مجرمانه اشاره دارد. در جرم تهدید، عنصر معنوی شامل دو بخش است:

   • سوء نیت عام: قصد انجام فعل تهدیدآمیز. یعنی تهدیدکننده باید آگاهانه و با اراده خود اقدام به تهدید کند.
   • سوء نیت خاص: قصد ایجاد خوف و وحشت در تهدیدشونده. تهدیدکننده باید با هدف ارعاب و ترساندن طرف مقابل، اقدام به تهدید کرده باشد. اگر فردی بدون آگاهی از معنی یا تأثیر یک عبارت، آن را بر زبان بیاورد و قصد ترساندن نداشته باشد، عنصر معنوی جرم تهدید محقق نمی شود.

این سه عنصر، پایه و اساس هر پرونده حقوقی مرتبط با جرم تهدید را تشکیل می دهند و اثبات هر یک برای محکومیت متهم ضروری است.

برای تحقق جرم تهدید، صرف ایجاد خوف و وحشت نامشروع، به هر وسیله ای که باشد، کافی است و لزومی به وقوع نتیجه مورد تهدید نیست. این اصل، اساس حمایت قانون از امنیت روانی و جانی افراد است.

کالبدشکافی تهدید به ضرر نفسی

تهدید به ضرر نفسی به هر گونه تهدیدی اطلاق می شود که سلامت جسمانی یا روانی فرد را هدف قرار دهد و یکی از شایع ترین اشکال تهدید است که می تواند آثار عمیقی بر قربانی بر جای گذارد.

ضررهای نفسی دقیقاً شامل چه مواردی است؟

تهدید به ضرر نفسی، طیف وسیعی از اقدامات را در بر می گیرد که هدف آن ها آسیب رساندن به جان یا سلامت جسمی و روانی فرد است. این نوع تهدید می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تهدید به قتل: صریح ترین و جدی ترین نوع تهدید نفسی است که فرد را به سلب حیات تهدید می کند.
• تهدید به نقص عضو: تهدید به قطع عضو یا وارد آوردن آسیب دائمی به یکی از اعضای بدن.
• تهدید به ضرب و جرح: تهدید به وارد آوردن صدمات جسمانی، کبودی، شکستگی و هر نوع آسیب بدنی.
• تهدید به حبس غیرقانونی یا ربودن: تهدید به سلب آزادی فرد، زندانی کردن او بدون مجوز قانونی یا ربودن وی.
• تهدید به آزار جسمی: هر نوع تهدید به وارد آوردن درد و رنج جسمانی به فرد.

بعد جدید: تهدید به ضرر روانی

در سالیان اخیر، با افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت سلامت روان، بعد «تهدید به ضرر روانی» نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. این نوع تهدید، مستقیماً سلامت روانی فرد را هدف قرار می دهد و می تواند منجر به اضطراب، افسردگی، ترس مداوم و اختلالات روانشناختی شود. اگرچه اثبات ضرر روانی دشوارتر از ضرر جسمانی است، اما با ارائه مدارک پزشکی (مانند گواهی روانپزشک یا روانشناس مبنی بر تأثیر مستقیم تهدید بر وضعیت روانی فرد) و شهادت شهود، می توان آن را در مراجع قضایی پیگیری کرد. این بعد از تهدید نشان می دهد که قانونگذار تنها به ابعاد فیزیکی آسیب ها محدود نمی شود، بلکه به سلامت جامع افراد توجه دارد.

مثال های کاربردی تهدید به ضرر نفسی

برای درک بهتر مفهوم تهدید به ضرر نفسی، به چند مثال عینی توجه کنید:

• اگر به حرف من گوش نکنی، تو را خواهم کشت. (تهدید به قتل)
• خانه ات را آتش می زنم در حالی که داخل آن هستی. (تهدید به قتل و آزار جسمی)
• کاری می کنم که دیگر روی آرامش را نبینی و همیشه در ترس زندگی کنی. (تهدید به ضرر روانی و ایجاد رعب و وحشت)
• اگر شکایت کنی، فرزندت را خواهم ربود. (تهدید به ربودن)
• با چاقو تو را زخمی می کنم. (تهدید به ضرب و جرح و استفاده از سلاح)

شرایط خاص تحقق تهدید به ضرر نفسی

تحقق جرم تهدید به ضرر نفسی، علاوه بر عناصر سه گانه، نیازمند رعایت چند شرط خاص نیز هست:

• جدی بودن تهدید و توانایی تهدیدکننده: تهدید باید به اندازه ای جدی باشد که عرفاً بتواند در فرد مخاطب ایجاد ترس کند. همچنین، تهدیدکننده باید در موقعیتی باشد که بتواند عمل تهدیدآمیز را به مرحله اجرا بگذارد. برای مثال، تهدید یک کودک پنج ساله به قتل یک فرد بالغ، به دلیل عدم توانایی وی در اجرای تهدید، جرم محسوب نمی شود.
• نامشروع بودن اقدام مورد تهدید: همانطور که پیشتر ذکر شد، عملی که تهدید به انجام آن می شود، باید نامشروع و غیرقانونی باشد.
• لزوم اطلاع تهدیدشونده از تهدید: تهدید باید به سمع و نظر تهدیدشونده برسد. اگر تهدید به صورت غیابی صورت گیرد و فرد مورد تهدید از آن مطلع نشود، عنصر مادی و معنوی جرم به درستی محقق نخواهد شد.

تفاوت تهدید به ضرر نفسی با شروع به جرم

یکی از نقاط افتراق مهم و تخصصی در این حوزه، تفاوت میان «تهدید به ضرر نفسی» و «شروع به جرم» است. درک این تفاوت برای جلوگیری از اشتباه گرفتن مفاهیم و انتخاب مسیر صحیح حقوقی حیاتی است:

• تهدید به ضرر نفسی: جرمی مستقل است که به صرف بیان یا انجام رفتار تهدیدآمیز و ایجاد خوف در مخاطب، محقق می شود. در اینجا، قصد فرد ایجاد ترس و ارعاب است و لزوماً هدف اجرای آنی یا قطعی تهدید نیست. نتیجه ای مانند قتل یا ضرب و جرح ممکن است رخ ندهد، اما جرم تهدید به دلیل رفتار تهدیدآمیز، محقق شده است.
• شروع به جرم: زمانی اتفاق می افتد که فرد با قصد قطعی ارتکاب یک جرم بزرگتر (مانند قتل یا ضرب و جرح) اقداماتی را آغاز می کند که به طور مستقیم برای اجرای آن جرم است، اما به دلایل خارج از اراده او، جرم کامل نمی شود. به عنوان مثال، اگر فردی با نیت قتل به سمت دیگری تیراندازی کند اما تیر به خطا برود، این عمل شروع به قتل است. در شروع به جرم، نیت اصلی، انجام جرم کامل است، نه صرفاً ایجاد ترس.

به عبارت دیگر، در تهدید، نفس ایجاد ترس و وحشت هدف است، در حالی که در شروع به جرم، اجرای فعل اصلی جرم هدف نهایی است که به هر دلیلی به نتیجه نمی رسد. این تمایز در تعیین نوع جرم و مجازات آن اهمیت زیادی دارد.

کالبدشکافی تهدید به ضرر شرفی

تهدید به ضرر شرفی، نوعی دیگر از تهدید است که اعتبار و حیثیت اجتماعی فرد را هدف قرار می دهد و می تواند منجر به لطمات جبران ناپذیری به وجهه و آبروی او شود. این شکل از تهدید در دنیای امروز، به ویژه با گسترش فضای مجازی، ابعاد پیچیده تری یافته است.

ضررهای شرفی چیست و چه ابعادی دارد؟

ضررهای شرفی یا حیثیتی، به هرگونه تهدیدی اطلاق می شود که به آبرو، حیثیت، شهرت و جایگاه اجتماعی فرد یا بستگان او لطمه وارد آورد. این نوع تهدید، اغلب با هدف تخریب وجهه اجتماعی، شرمساری یا اخاذی صورت می گیرد. مصادیق آن شامل موارد زیر است:

• تهدید به آبروریزی: فاش کردن اطلاعات شخصی، خانوادگی یا حرفه ای که می تواند باعث شرمندگی یا تحقیر فرد در جامعه شود.
• تهدید به هتک حیثیت: انتشار اخبار کذب، شایعات یا اتهامات ناروا با هدف خدشه دار کردن اعتبار فرد.
• تهدید به افشای اسرار: (با تمرکز ویژه) این مورد یکی از مهم ترین ابعاد تهدید به ضرر شرفی است. سر یا راز در این زمینه به اطلاعاتی گفته می شود که خصوصی، محرمانه و غیرعلنی هستند و فرد تمایل به افشای آن ها ندارد. افشای این اطلاعات می تواند عواقب جبران ناپذیری برای فرد به همراه داشته باشد. مثال ها شامل: عکس های خصوصی ات را پخش می کنم، مشکلات خانوادگی ات را عمومی خواهم کرد، مدارکی از گذشته ات دارم که اگر افشا کنم، حیثیتت از بین می رود.
• تهدید به انتشار مطالب خلاف واقع: نشر اکاذیب یا نسبت دادن اعمال مجرمانه به فرد با هدف تخریب وجهه او.

مثال های کاربردی تهدید به ضرر شرفی

برای فهم دقیق تر، به نمونه های زیر توجه کنید:

• آبرویت را می برم و کاری می کنم که دیگر در این شهر سرت را بالا نگیری.
• تصاویر خصوصی ات را در شبکه های اجتماعی منتشر خواهم کرد.
• تمام اسناد مالی و بدهی های پنهانت را فاش خواهم کرد.
• به همه همکارانت خواهم گفت که فلان مشکل اخلاقی را داری.
• مدرک جعلی بودنت را برای همه می فرستم و شغلت را از دست خواهی داد.

تهدید به ضرر شرفی در عصر دیجیتال

با پیشرفت فناوری و گسترش نفوذ فضای مجازی، تهدید به ضرر شرفی ابعاد تازه ای به خود گرفته است. شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، فیس بوک)، ایمیل ها و حتی پیامک ها به ابزارهایی برای این نوع تهدید تبدیل شده اند. ویژگی های فضای دیجیتال، از جمله سرعت انتشار بالا، دسترسی گسترده و امکان ناشناس ماندن نسبی تهدیدکننده، این نوع تهدید را به چالش برانگیزترین شکل آن بدل کرده است.

نکات مهم در جمع آوری و حفظ مستندات الکترونیکی:

• اسکرین شات (تصویر صفحه): از تمامی پیام ها، پست ها، کامنت ها و مکالمات تهدیدآمیز اسکرین شات تهیه کنید. تاریخ و زمان وقوع نیز باید مشخص باشد.
• ذخیره فایل ها: ایمیل ها، پیام های صوتی و ویدئوهای تهدیدآمیز را به دقت ذخیره کنید.
• ثبت آی پی (IP) و اطلاعات کاربری: در صورت امکان و با کمک متخصصین، اطلاعات مربوط به فرستنده (مانند آدرس IP) را ثبت کنید.
• عدم پاک کردن مدارک: به هیچ عنوان مدارک و شواهد دیجیتالی را پاک نکنید، حتی اگر وسوسه شوید. این مدارک، اصلی ترین ادله اثبات شما خواهند بود.
• مشاوره با وکیل سایبری: در صورت مواجهه با تهدیدات در فضای مجازی، سریعاً با یک وکیل متخصص در جرایم سایبری مشورت کنید.

شرایط خاص تحقق تهدید به ضرر شرفی

همانند تهدید به ضرر نفسی، این نوع تهدید نیز دارای شرایط خاصی است:

• اهمیت اطلاعات مورد تهدید: اطلاعاتی که تهدیدکننده قصد افشای آن را دارد، باید به اندازه ای مهم و خصوصی باشد که افشای آن واقعاً به آبرو و حیثیت فرد لطمه وارد کند. اطلاعات عمومی یا بی اهمیت، مشمول این تعریف نمی شوند.
• توانایی تهدیدکننده برای افشا یا آسیب رساندن به آبرو: تهدیدکننده باید این توانایی را داشته باشد که تهدید خود را عملی کند. اگر فردی تهدید به افشای اسراری کند که اساساً از آن ها بی اطلاع است، یا ابزار لازم برای انتشار را ندارد، ممکن است جرم به طور کامل محقق نشود.
• نامشروع بودن عمل تهدیدآمیز: افشاگری یا هتک حیثیت مورد تهدید باید نامشروع و غیرقانونی باشد.

درک این شرایط به قربانیان کمک می کند تا میزان جدیت تهدید را ارزیابی کرده و بهترین راهکار حقوقی را انتخاب کنند.

مراحل عملی شکایت و اثبات جرم تهدید

مواجهه با تهدید، تجربه ای استرس زا و نگران کننده است، اما آگاهی از مراحل قانونی و اقدامات صحیح می تواند به شما کمک کند تا حقوق خود را پیگیری کرده و عامل تهدید را به دست عدالت بسپارید.

اولین اقدامات پس از مواجهه با تهدید

اقدامات اولیه و هوشمندانه پس از مواجهه با تهدید، نقش کلیدی در موفقیت پرونده قضایی شما ایفا می کند:

1. حفظ خونسردی و آرامش: هرچند دشوار است، اما حفظ آرامش به شما کمک می کند تا تصمیمات منطقی تری بگیرید و از اقدامات عجولانه که ممکن است به ضرر شما باشد، اجتناب کنید.
2. عدم پاک کردن هیچ مدرکی: به هیچ وجه پیامک ها، ایمیل ها، فایل های صوتی، تصاویر یا هرگونه شواهد مربوط به تهدید را پاک نکنید. حتی اگر فکر می کنید بی اهمیت هستند، آن ها را حفظ کنید.
3. جمع آوری و ثبت دقیق شواهد:
   • تهدیدات کلامی (حضوری یا تلفنی): سعی کنید در صورت امکان و با رعایت قوانین حریم خصوصی، مکالمات را ضبط کنید. یادداشت برداری دقیق از زمان، مکان، محتوای تهدید و نام شهود حاضر نیز بسیار کمک کننده است.
   • تهدیدات پیامکی یا از طریق پیام رسان ها: از تمامی صفحات حاوی پیام های تهدیدآمیز (هم متن پیام و هم اطلاعات تماس و تاریخ و ساعت) اسکرین شات تهیه کنید. این اسکرین شات ها باید شامل زمان دقیق ارسال و دریافت و هویت فرستنده باشد.
   • تهدیدات ایمیلی: ایمیل های حاوی تهدید را ذخیره کرده و از آن ها پرینت بگیرید.
   • تهدیدات در شبکه های اجتماعی: از پروفایل تهدیدکننده، پست ها، کامنت ها و پیام های خصوصی حاوی تهدید اسکرین شات تهیه کنید. هویت تهدیدکننده (اگر مشخص است)، نام کاربری و URL صفحه باید در اسکرین شات ها مشخص باشد.
   • فیلم یا تصاویر دوربین های مداربسته: اگر تهدید در مکانی دارای دوربین مداربسته رخ داده، به سرعت برای دریافت فیلم های مربوطه اقدام کنید.
4. مشاوره اولیه با وکیل متخصص: قبل از هرگونه اقدام جدی، با یک وکیل متخصص در امور کیفری و جرایم تهدید مشورت کنید. وکیل می تواند شما را در جمع آوری مدارک، ارزیابی قوت پرونده و تنظیم شکوائیه راهنمایی کند.
5. عدم درگیری یا پاسخ متقابل: به هیچ عنوان با تهدیدکننده وارد بحث یا درگیری متقابل نشوید و به تهدیدات او با تهدید پاسخ ندهید. این کار می تواند پرونده شما را پیچیده تر کند یا حتی منجر به شکایت متقابل شود.

ادله اثبات جرم تهدید در دادگاه

اثبات جرم تهدید در دادگاه، متکی به ادله و مستندات قانونی است. مهمترین این ادله عبارتند از:

• مدارک کتبی و الکترونیکی: پیامک ها، ایمیل ها، اسکرین شات از شبکه های اجتماعی، فایل های صوتی و تصویری ضبط شده (با رعایت موازین قانونی) از قوی ترین ادله هستند. در مواردی که نیاز به تأیید اصالت این مدارک باشد، کارشناسی فنی توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام خواهد شد.
• شهادت شهود: اگر فرد یا افرادی شاهد وقوع تهدید بوده اند، شهادت آن ها می تواند به اثبات جرم کمک کند. شهادت شهود باید صریح، بی طرفانه و منطبق با واقعیت باشد.
• اقرار متهم: در صورتی که تهدیدکننده در مراحل دادرسی به جرم خود اقرار کند، این اقرار از محکم ترین ادله محسوب می شود.
• علم قاضی: قاضی بر اساس مجموعه تحقیقات، قراین و شواهد موجود در پرونده می تواند به علم لازم برای صدور حکم دست یابد. این شامل گزارش ضابطین دادگستری (پلیس آگاهی)، تحقیقات محلی و هر گونه مدرک غیرمستقیم دیگری است که به روشن شدن حقیقت کمک می کند.

نحوه تنظیم شکوائیه: نکات کلیدی

تنظیم شکوائیه ای دقیق و کامل، از گام های اساسی در فرآیند پیگیری قضایی است. شکوائیه باید حاوی اطلاعاتی باشد که به قاضی در درک ماهیت جرم و رسیدگی عادلانه کمک کند:

• مشخصات کامل شاکی و مشتکی عنه: نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و سایر اطلاعات هویتی طرفین باید به دقت درج شود.
• شرح دقیق واقعه: جزئیات تهدید شامل زمان (تاریخ و ساعت دقیق)، مکان وقوع، محتوای دقیق جملات یا اقدامات تهدیدآمیز، چگونگی وقوع (حضوری، تلفنی، پیامکی، مجازی و…) باید به وضوح بیان شود.
• ذکر ادله اثبات: تمامی مدارکی که در اختیار دارید (مانند شماره پیامک، تاریخ ایمیل، نام شهود) باید در شکوائیه ذکر شده و پیوست شود.
• تعیین نوع ضرر: باید مشخص شود که تهدید به ضرر نفسی بوده یا شرفی و یا هر دو.
• درخواست مجازات: در پایان شکوائیه، شاکی باید درخواست رسیدگی و اعمال مجازات قانونی برای متهم را مطرح کند.

به دلیل اهمیت حقوقی شکوائیه، توصیه می شود تنظیم آن توسط وکیل متخصص صورت گیرد.

مراجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرم تهدید

پس از تنظیم شکوائیه، لازم است آن را به مرجع قضایی صالح ارائه دهید. مراجع اصلی رسیدگی به جرم تهدید عبارتند از:

• دادسرا: شکوائیه ابتدا در دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم یا محل دریافت تهدید ثبت می شود. بازپرس یا دادیار در دادسرا، تحقیقات مقدماتی را آغاز کرده، ادله را جمع آوری و در صورت کفایت دلایل، قرار جلب به دادرسی صادر می کنند.
• دادگاه کیفری: پس از صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به دادگاه کیفری (معمولاً دادگاه کیفری دو) ارسال می شود تا قاضی دادگاه بر اساس دلایل و مستندات، حکم نهایی را صادر کند.

تعیین صلاحیت مکانی: اصل کلی این است که دادگاه محل وقوع جرم صالح به رسیدگی است. اما در مورد تهدیداتی که از طریق تلفن یا فضای مجازی صورت می گیرد، دادگاه محلی که تهدیدشونده، پیام یا تماس تهدیدآمیز را دریافت کرده است، صالح به رسیدگی است، نه لزوماً محل ارسال آن.

مجازات های قانونی تهدید به ضرر نفسی و شرفی

شناخت مجازات های قانونی مربوط به جرم تهدید، نه تنها برای قربانیان به منظور درک حقوق خود حائز اهمیت است، بلکه برای عموم مردم نیز جهت پیشگیری از ارتکاب چنین جرایمی ضروری است.

مجازات طبق ماده ۶۶۹ قانون تعزیرات: آخرین تغییرات

همانطور که پیشتر اشاره شد، ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) رکن اصلی جرم تهدید را تشکیل می دهد. بر اساس این ماده، مجازات جرم تهدید، «شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از یک ماه تا یک سال» است. اما با توجه به تغییرات قانونی اخیر، به ویژه «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» مصوب سال ۱۳۹۹، نحوه اعمال این مجازات ها دستخوش تغییراتی شده است:

• قابل گذشت بودن جرم: جرم تهدید (ماده ۶۶۹) از جمله جرایم قابل گذشت محسوب می شود. این بدان معناست که شروع و ادامه رسیدگی به آن منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در هر مرحله ای از دادرسی، اگر شاکی رضایت دهد، تعقیب کیفری متوقف خواهد شد.
• کاهش مجازات حبس: طبق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، حداقل و حداکثر مجازات حبس تعزیری در برخی جرایم از جمله ماده ۶۶۹ کاهش یافته است. به طور مثال، در جرایم تعزیری درجه شش که حداقل حبس آن کمتر از ۹۱ روز و حداکثر آن کمتر از شش ماه باشد، ممکن است به جای حبس، مجازات جایگزین حبس (مانند جزای نقدی یا خدمات عمومی) تعیین شود. این تغییرات منجر به انعطاف پذیری بیشتر در تعیین مجازات توسط قاضی شده است.
• تاثیر درخواست مال یا وجه: ماده ۶۶۹ تصریح می کند که مجرم شناخته خواهد شد، «اعم از این که به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد». این بدان معناست که حتی اگر تهدید صرفاً برای ایجاد ترس و بدون هیچ درخواست خاصی صورت گیرد، جرم محقق شده است. اما اگر تهدید همراه با درخواست مال یا انجام یا ترک فعلی باشد (جنبه اخاذی یا اجبار)، ممکن است قاضی در تعیین مجازات، این عامل را تشدیدکننده تلقی کند یا حتی در مواردی منجر به انطباق با جرایم دیگری مانند اخذ سند به اجبار (ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات) شود که مجازات های خاص خود را دارد.

نکات مهم در تعیین مجازات

قضات در تعیین مجازات جرم تهدید، عوامل متعددی را مد نظر قرار می دهند تا رأیی عادلانه و متناسب با شرایط پرونده صادر شود:

• شدت تهدید: میزان جدی بودن و توانایی تهدیدکننده در اجرای آن، تأثیر مستقیم بر تعیین مجازات دارد. تهدید به قتل با سلاح گرم، قطعاً مجازات سنگین تری نسبت به یک تهدید مبهم و غیرقابل اجرا خواهد داشت.
• سابقه مجرم: وجود سوابق کیفری قبلی برای تهدیدکننده، می تواند منجر به تشدید مجازات شود.
• وضعیت قربانی: آسیب پذیری قربانی (مانند کودک، سالمند، یا فرد دارای معلولیت) نیز می تواند عاملی برای تشدید مجازات باشد.
• امکان تخفیف یا تشدید مجازات: قاضی بر اساس مواد قانونی تخفیف یا تشدید مجازات (مانند همکاری متهم در کشف حقیقت، ابراز ندامت، یا تکرار جرم) می تواند مجازات را کاهش یا افزایش دهد.
• جبران خسارت مادی و معنوی: شاکی می تواند علاوه بر درخواست مجازات کیفری، درخواست جبران خسارات مادی (مانند هزینه های پزشکی ناشی از ترس) و معنوی (مانند آسیب های روحی و روانی) خود را نیز مطرح کند که قاضی در صورت اثبات، حکم به پرداخت آن صادر خواهد کرد.

موارد خاص در مجازات تهدید

علاوه بر ماده ۶۶۹، در برخی شرایط خاص، مجازات های متفاوتی برای تهدید در نظر گرفته می شود:

• مجازات تهدید کودکان و نوجوانان: تهدید علیه کودکان و نوجوانان به دلیل آسیب پذیری بیشتر این گروه، می تواند از عوامل تشدید مجازات تلقی شود. قوانین حمایت از کودکان و نوجوانان می تواند در این موارد نیز اعمال گردد.
• مجازات تهدید با سلاح سرد یا گرم: استفاده از سلاح (اعم از سرد مانند چاقو یا گرم مانند اسلحه) برای تهدید، به خودی خود جرم جداگانه ای (حمل سلاح غیرمجاز) را در پی دارد و همچنین می تواند به شدت مجازات جرم تهدید را افزایش دهد، زیرا نشان دهنده جدیت و خطرناک بودن تهدید است.
• اخذ سند به اجبار: ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات، به طور خاص به تهدید به منظور اخذ نوشته یا سند اشاره دارد: هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید، دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مهر و موم نماید و یا سند و نوشته ای که متعلق به او یا ودیعه یا امانت نزد وی می باشد را از وی بگیرد، به حبس از شش ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. این ماده، مجازات سنگین تری را برای تهدیداتی که هدف آن ها کسب منفعت مالی یا سندی است، در نظر گرفته است.

نتیجه گیری: با آگاهی از حقوق خود، از امنیتتان دفاع کنید

تهدید به ضرر نفسی و شرفی، دو روی یک سکه هستند که هر دو امنیت و آرامش فردی و اجتماعی را به خطر می اندازند. شناخت دقیق عناصر تشکیل دهنده جرم تهدید، تمایز میان ضررهای نفسی و شرفی، و آگاهی از پیچیدگی های اثباتی هر یک، گامی حیاتی در دفاع از حقوق قربانیان است. این مقاله با ارائه راهنمایی جامع و کاربردی، از تعریف مبانی حقوقی تا بررسی مجازات ها و نکات کلیدی در مراحل شکایت، سعی در افزایش توانمندی شهروندان برای مقابله با این پدیده نامطلوب داشته است.

مواجهه با تهدید می تواند تجربه ای هولناک باشد، اما سکوت و عدم پیگیری قانونی، تنها به تداوم و تشدید این رفتارها دامن می زند. قانون، ابزاری قدرتمند در دستان شماست و آگاهی از آن، اولین سپر دفاعی شماست. در نهایت، توصیه می شود در صورت مواجهه با هر نوع تهدید، با حفظ خونسردی، نسبت به جمع آوری مستندات اقدام کرده و حتماً از مشاوره وکلای متخصص در این زمینه بهره مند شوید. پیگیری حقوقی به موقع و صحیح، نه تنها به بازگرداندن آرامش و امنیت شما کمک می کند، بلکه به تقویت حاکمیت قانون و کاهش جرایم در جامعه نیز یاری می رساند.