کم خوابی در کودکان و نوجوانان چه تاثیراتی دارد؟ چالش ها پیامد ها و راهکار ها در این باره چیست؟
کم خوابی در میان نوجوانان به عنوان یکی از چالش های مهم سلامت عمومی شناخته می شود. در دورهٔ بلوغ تغییرات زیستی در ریتم شبانه روزی (circadian rhythm) باعث می شود نوجوانان تمایل بیشتری به دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن داشته باشند. این تغییر طبیعی همراه با آغاز زودهنگام کلاس های مدرسه اغلب منجر به کم خوابی مزمن در این گروه سنی می شود.
دلایل کم خوابی نوجوانان متعدد است؛ از جمله تغییرات بیولوژیکی فشار ناشی از تکالیف درسی استفاده بیش ازحد از شبکه های اجتماعی و از همه مهم تر زمان نامناسب شروع کلاس های مدرسه. این وضعیت می تواند پیامد های قابل توجهی داشته باشد؛ از کاهش عملکرد تحصیلی گرفته تا افزایش اضطراب بروز اختلالات روانی و گرایش به رفتار های پرخطر مانند مصرف مواد مخدر.
مطالعات نشان داده اند که خواب ناکافی در شب های مدرسه با افزایش احتمال مصرف سیگار الکل و ماریجوانا افسردگی افکار خودکشی درگیری فیزیکی استفاده بیش ازحد از کامپیوتر بی تحرکی و مصرف نوشابه در ارتباط است (۳). همچنین نوجوانانی که دیرتر به خواب می روند و مسیر طولانی تری تا مدرسه دارند سطوح بالاتری از پاسخ کورتیزول پس از بیداری (CAR) را تجربه می کنند؛ وضعیتی که بیانگر اختلال در عملکرد محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) است و با افزایش استرس و افت سلامت روان مرتبط است.
از منظر زیستی شواهد به دست آمده از یک مطالعه بر روی ۸٬۰۰۰ کودک چینی نشان می دهد که خواب ناکافی و دیرهنگام بودن زمان خواب به ویژه در پسران با افزایش احتمال بلوغ زودرس در روز های مدرسه در ارتباط است. این رابطه حتی پس از کنترل عواملی مانند شاخص توده بدنی و رژیم غذایی نیز باقی می ماند.
برای مقابله با این چالش ها راهکار هایی همچون آموزش بهداشت خواب و به ویژه تغییر زمان شروع مدرسه می توانند مؤثر واقع شوند. مرور ۳۸ مطالعه نشان داده است که تأخیر در زمان آغاز مدرسه باعث افزایش مدت خواب شبانه بهبود حضور در کلاس ارتقای نمرات تحصیلی و کاهش خطر تصادفات رانندگی می شود . همچنین نتایج برخی پژوهش ها نشان می دهد که حتی تأخیری ۲۵ تا ۶۰ دقیقه ای در آغاز کلاس ها می تواند مدت خواب شبانه را تا ۷۷ دقیقه افزایش داده و در عین حال خواب آلودگی افسردگی مصرف کافئین و تأخیر در رسیدن به مدرسه را کاهش دهد؛ راهکاری هوشمندانه برای ارتقای سلامت جسمی و روانی نوجوانان و بهبود کیفیت یادگیری آنان.
بر اساس توصیه های علمی کودکان ۶ تا ۱۲ سال باید به طور منظم بین ۹ تا ۱۲ ساعت در شبانه روز بخوابند و نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ سال نیز برای حفظ سلامت خود نیازمند ۸ تا ۱۰ ساعت خواب شبانه هستند.