نمونه دادخواست تأمین دلیل

نمونه دادخواست تأمین دلیل، فرمی حقوقی است که برای ثبت درخواست رسمی جهت حفظ و مستندسازی شواهد و مدارکی تهیه می شود که در آینده ممکن است برای اثبات یک ادعا در مراجع قضایی مورد نیاز باشند و بیم زوال یا تغییر آن ها می رود. این اقدام احتیاطی به افراد امکان می دهد تا پیش از طرح دعوا یا در جریان آن، از از بین رفتن، کتمان یا دستکاری دلایل کلیدی جلوگیری کنند. استفاده از دادخواست تأمین دلیل، راهکاری حیاتی برای حفظ حقوق افراد و تضمین عدالت در فرآیندهای قضایی است.

در نظام حقوقی پیچیده امروزی، حفظ و ارائه مستندات معتبر برای اثبات حقانیت در دعاوی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بسیاری از اوقات، دلایل و مدارکی که می توانند سرنوشت یک پرونده را تغییر دهند، در معرض آسیب، نابودی یا فراموشی قرار می گیرند. در چنین شرایطی، قانونگذار راهکاری به نام تأمین دلیل را پیش بینی کرده است تا افراد بتوانند با اطمینان خاطر، ادله خود را برای طرح دعوای آتی یا دفاع از حقوقشان، حفظ و ثبت کنند. این مقاله به صورت جامع به بررسی مفهوم تأمین دلیل، مبنای قانونی آن، موارد کاربرد، مراجع صالح، نحوه نگارش و تقدیم دادخواست و ارائه نمونه های عملی در سناریوهای مختلف خواهد پرداخت.

تأمین دلیل چیست؟ بررسی ابعاد حقوقی و کاربردی

تأمین دلیل به عنوان یک نهاد حقوقی مهم در قانون آیین دادرسی مدنی ایران، ابزاری کارآمد برای حفظ شواهد و مستندات است. درک صحیح این مفهوم، تفاوت آن با سایر مفاهیم حقوقی مشابه و آگاهی از کارکرد آن، برای هر ذینفعی ضروری است.

تعریف حقوقی تأمین دلیل بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تأمین دلیل را چنین تعریف می کند: در مواردی که اشخاص ذی نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان، از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می توانند از دادگاه درخواست تأمین آن ها را بنمایند. مقصود از تأمین در این موارد، فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.

بر این اساس، تأمین دلیل به معنای ملاحظه و صورت برداری رسمی از دلایلی است که در معرض زوال یا تغییر قرار دارند. هدف اصلی، صرفاً ثبت وضعیت موجود دلیل است تا در آینده، در صورت لزوم، بتوان به آن استناد کرد و از انکار یا عدم دسترسی به آن جلوگیری نمود. ماده ۱۵۲ همین قانون نیز تأکید دارد که هر کس که احتمال دهد در آینده برای اثبات ادعای خود، ارائه دلایلی برای او متعذر یا دشوار خواهد شد، می تواند از دادگاه تأمین آن ها را درخواست نماید.

اهمیت و کارکرد تأمین دلیل در نظام قضایی

کارکرد اصلی تأمین دلیل، جلوگیری از امحاء، کتمان، تغییر یا از بین رفتن ادله است. تصور کنید در یک تصادف رانندگی، خودروی شما آسیب دیده است و نیاز به تعمیر فوری دارد. اگر منتظر مراحل قانونی طولانی شوید، ممکن است شواهد دقیق آسیب از بین برود یا تعمیرات، امکان ارزیابی دقیق خسارت را دشوار سازد. در چنین مواردی، تأمین دلیل به شما امکان می دهد تا قبل از هر گونه تغییر، وضعیت خودرو و میزان خسارت را توسط کارشناس رسمی ثبت کنید. این صورت برداری رسمی، در آینده به عنوان یک سند معتبر در دادگاه قابل ارائه خواهد بود.

تفاوت تأمین دلیل با تحصیل دلیل

یکی از نکات مهم در خصوص تأمین دلیل، تفاوت آن با تحصیل دلیل است. تأمین دلیل به معنای حفظ و ثبت یک دلیل موجود است که در معرض خطر قرار دارد. این نهاد حقوقی، به معنای جستجو، کشف یا ایجاد دلیل نیست. دادگاه در فرآیند تأمین دلیل، به دنبال یافتن شواهد جدید نیست، بلکه صرفاً وظیفه مستندسازی و نگهداری از شواهد موجود را بر عهده دارد. به بیان دیگر، دلیل باید وجود داشته باشد و درخواست کننده بیم از زوال آن را داشته باشد.

تمایز تأمین دلیل و تأمین خواسته

مفهوم تأمین خواسته با تأمین دلیل متفاوت است و نباید این دو را با یکدیگر اشتباه گرفت. تأمین خواسته، به معنای توقیف مالی از اموال خوانده است تا از فروش یا انتقال آن توسط خوانده جلوگیری شود و خواهان اطمینان حاصل کند که در صورت صدور رأی به نفع او، قادر به اجرای حکم و دریافت محکوم به خواهد بود. این اقدام یک تضمین مالی برای اجرای حکم است. در حالی که تأمین دلیل، همانطور که بیان شد، صرفاً به حفظ ادله و مدارک می پردازد و هیچ ارتباطی با توقیف اموال یا تضمین مالی ندارد. تأمین خواسته مستلزم پرداخت خسارت احتمالی و صدور قرار جداگانه است، در حالی که تأمین دلیل چنین الزامی ندارد.

تأمین دلیل، اقدامی احتیاطی و حیاتی است که به افراد امکان می دهد تا پیش از آنکه شواهد و مدارک مهم پرونده های حقوقی یا کیفری از دسترس خارج شوند یا تغییر یابند، آن ها را به صورت رسمی ثبت و مستند کنند. این فرآیند، نقش مهمی در تضمین عدالت و حفظ حقوق شهروندان ایفا می کند.

ضرورت و موارد کاربرد تقدیم دادخواست تأمین دلیل

دادخواست تأمین دلیل در موقعیت های گوناگونی می تواند به عنوان یک ابزار حیاتی مورد استفاده قرار گیرد. شناسایی این موارد و درک ضرورت اقدام به موقع، می تواند از تضییع حقوق اشخاص جلوگیری کند.

بیم زوال و از بین رفتن ادله

یکی از اصلی ترین دلایل تقدیم دادخواست تأمین دلیل، وجود احتمال قوی برای از بین رفتن یا تغییر ادله است. این دلایل می توانند شامل موارد زیر باشند:

• شهادت شهود: در مواردی که شهود یک واقعه در معرض مسافرت طولانی، بیماری، فوت یا فراموشی جزئیات هستند، می توان از دادگاه درخواست تأمین دلیل برای استماع شهادت آن ها را قبل از طرح دعوای اصلی یا در مراحل اولیه آن نمود.
• مدارک در معرض آسیب یا تخریب: اسناد و مدارکی که به دلیل شرایط محیطی (مانند رطوبت، آتش سوزی، سیل) یا اقدامات عمدی یا سهوی طرف مقابل، در معرض تخریب یا از بین رفتن قرار دارند، می توانند موضوع تأمین دلیل قرار گیرند.
• وضعیت فعلی یک مال یا مکان: مثلاً، خرابی های یک ساختمان، وضعیت یک کالای معیوب، یا آثار یک تصادف که نیاز به تعمیر فوری دارد و بیم از بین رفتن این آثار قبل از رسیدگی قضایی وجود دارد.

لزوم اثبات فوری وضعیت موجود

در برخی شرایط، لازم است وضعیت فعلی یک شیء، ملک یا رویداد، به سرعت و به صورت رسمی ثبت شود تا در آینده بتوان به آن استناد کرد. این وضعیت ممکن است به مرور زمان یا با اقدامات بعدی تغییر کند. به عنوان مثال:

• قبل از تعمیرات یا تغییرات: اگر قصد دارید خانه ای را تعمیر کنید، اما فکر می کنید همسایه شما خسارتی به آن وارد کرده است، می توانید با تأمین دلیل، وضعیت فعلی خسارت را ثبت کنید.
• اثبات کیفیت اولیه کالا یا خدمات: در مورد کالاهایی که تازه تحویل گرفته اید و معیوب هستند، تأمین دلیل می تواند وضعیت نقص را پیش از هر گونه استفاده یا تغییر، ثبت کند.
• ثبت وضعیت یک سازه در حال ساخت یا تخریب: برای جلوگیری از اختلافات آتی در مورد کیفیت ساخت یا خسارات ناشی از تخریب.

جلوگیری از انکار بعدی طرف مقابل

گاهی اوقات، دلیل مورد نظر ممکن است شفاهی یا در قالب یک رفتار باشد که طرف مقابل در آینده آن را انکار کند. تأمین دلیل می تواند در این موارد کاربرد داشته باشد:

• محتویات یک سند یا اقرار شفاهی: اگر اقراری در حضور اشخاص ثالث صورت گرفته است، می توان درخواست تأمین دلیل از شهادت مطلعین را نمود.
• وضعیت یک توافق نانوشته: در قراردادهای شفاهی یا توافقاتی که به صورت رسمی ثبت نشده اند، تأمین دلیل می تواند وجود و مفاد این توافقات را با کمک شواهد موجود ثبت کند.

آمادگی برای طرح دعوای آتی

گاهی اوقات، فرد در زمان حال قصد طرح دعوا ندارد، اما می داند که در آینده ممکن است نیاز به طرح دعوایی پیدا کند. در این حالت، برای جمع آوری و مستندسازی ادله پیش از اقامه دعوای اصلی، می تواند از دادخواست تأمین دلیل استفاده کند. این اقدام به او کمک می کند تا با آمادگی بیشتری، در زمان مناسب، دعوای خود را مطرح کند.

مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تأمین دلیل

تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تأمین دلیل، از جنبه های کلیدی این فرآیند است. قانونگذار، صلاحیت این موضوع را بسته به شرایط، به دادگاه عمومی (دادگاه صلح) یا شورای حل اختلاف واگذار کرده است.

صلاحیت شورای حل اختلاف

مطابق ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، در مواردی که اشخاص ذی نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان متعذر یا متعسر خواهد شد، می توانند از شورای حل اختلاف درخواست تأمین آن ها را بنمایند. این صلاحیت تا زمانی برقرار است که دعوای اصلی هنوز در دادگاه اقامه نشده باشد. در عمل، بسیاری از درخواست های تأمین دلیل که جنبه فوری و غیرپیچیده دارند، در شوراهای حل اختلاف مطرح می شوند. همچنین شوراهای حل اختلاف معمولاً در مورد تأمین دلیل از مواردی که خواسته اصلی آن در صلاحیت خود شورا باشد (مانند دعاوی مالی با سقف مشخص)، صلاحیت رسیدگی دارند.

صلاحیت دادگاه عمومی (دادگاه صلح)

در مواردی که دعوای اصلی قبلاً در دادگاه عمومی اقامه شده باشد، مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست تأمین دلیل، همان دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند. به عبارت دیگر، پس از طرح دعوا، درخواست تأمین دلیل به عنوان یک درخواست تبعی یا مرتبط با پرونده اصلی، در همان دادگاه مطرح می شود. همچنین در مواردی که موضوع تأمین دلیل از پیچیدگی خاصی برخوردار باشد یا مرجع اصلی رسیدگی به دعوای احتمالی، دادگاه باشد و نه شورای حل اختلاف (به دلیل مبلغ خواسته یا ماهیت دعوا)، دادگاه عمومی صالح به رسیدگی خواهد بود. در برخی حوزه های قضایی، دادگاه های عمومی ممکن است بخشی به عنوان دادگاه صلح داشته باشند که این نوع درخواست ها را بررسی می کنند.

معیار تعیین صلاحیت: محل اقامت یا محل وقوع موضوع تأمین دلیل

برای تعیین شورای حل اختلاف یا دادگاه صالح برای تأمین دلیل، دو معیار اصلی وجود دارد:

• محل اقامت خوانده: اگر طرف مقابل دعوا مشخص باشد، مرجع صالح، دادگاه یا شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده است.
• محل وقوع موضوع تأمین دلیل: در مواردی که طرف مقابل دعوا مشخص نیست (مانند زمانی که تنها می خواهید وضعیت یک ملک را قبل از تعمیر مستند کنید) یا موضوع تأمین دلیل یک مال غیرمنقول است، مرجع صالح دادگاه یا شورای حل اختلاف محلی است که دلایل و مدارک در آنجا قرار دارند یا باید ملاحظه و صورت برداری شوند. این قاعده به ویژه در مورد تأمین دلیل از املاک و مستغلات اهمیت پیدا می کند.

راهنمای گام به گام نگارش و تقدیم دادخواست تأمین دلیل

نگارش و تقدیم صحیح دادخواست تأمین دلیل، نیازمند رعایت مراحل و جزئیات قانونی است. در این بخش، به صورت گام به گام به بررسی نحوه تنظیم و ثبت این دادخواست می پردازیم.

محتویات اساسی دادخواست تأمین دلیل (ماده ۱۵۱)

ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، نکات ضروری دادخواست تأمین دلیل را مشخص کرده است. این نکات، چه درخواست به صورت کتبی باشد و چه شفاهی، باید رعایت شوند:

1. مشخصات درخواست کننده و طرف مقابل: باید نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، آدرس دقیق و کد ملی (در صورت امکان) درخواست کننده (خواهان تأمین دلیل) و طرف مقابل (خوانده تأمین دلیل) درج شود. اگر طرف مقابل مشخص نیست، می توان آن را ذکر نکرد یا به اشخاص ذی نفع نامعلوم بسنده کرد.
2. موضوع دعوایی که برای اثبات آن، درخواست تأمین دلیل می شود: در این قسمت باید به صورت مختصر و واضح، موضوع اصلی دعوایی که در آینده قصد طرح آن را دارید یا در جریان است، بیان شود. مثلاً: مطالبه خسارت ناشی از تصادف، تخلیه ملک، اختلاف در کیفیت ساخت و ساز.
3. اوضاع و احوالی که موجب درخواست تأمین دلیل شده است: این بخش، مهم ترین قسمت دادخواست است و باید به تفصیل و مستدل توضیح دهید که چرا بیم از بین رفتن، تغییر یا عدم دسترسی به دلیل وجود دارد. این اوضاع و احوال باید فوریت امر را توجیه کند. مثال ها: خسارت وارده به خودرو نیازمند تعمیر فوری است و بیم از بین رفتن آثار تصادف می رود، مستأجر از تخلیه ملک خودداری می کند و بیم از بین رفتن مستندات اجاره نامه می رود، ساختمان در حال تخریب است و آثار خرابی ممکن است از بین برود.
4. دلایلی که تأمین آن ها درخواست می شود: باید به وضوح مشخص کنید که چه نوع دلیلی را می خواهید تأمین کنید. این دلایل می تواند شامل موارد زیر باشد:
   • معاینه محل: برای ثبت وضعیت فیزیکی یک مکان (مثلاً ساختمان، محل وقوع تصادف).
   • کارشناسی: در مواردی که نیاز به نظر تخصصی کارشناس (مثلاً کارشناس رسمی دادگستری در رشته های راه و ساختمان، حوادث رانندگی، تأسیسات) است.
   • استماع شهادت شهود: برای ثبت اظهارات شاهدان یک واقعه.
   • استعلام: مثلاً از ادارات یا نهادهای دولتی.
   • بررسی دفاتر تجاری: در اختلافات بازرگانی.
   • قرائن و امارات موجود در محل: هرگونه نشانه یا علامتی که می تواند به اثبات حق کمک کند.

مدارک و ضمائم مورد نیاز

برای تکمیل دادخواست تأمین دلیل، ارائه مدارک و ضمائم زیر ضروری است:

• کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی درخواست کننده.
• کپی برابر اصل وکالت نامه وکیل (در صورت وجود).
• هرگونه مدرک و مستند مرتبط با موضوع: مانند قراردادها، اجاره نامه ها، فاکتورها، عکس ها، گزارش های پلیس، استشهادیه محلی، اظهارنامه (در صورت ارسال). این مدارک به دادگاه در درک اوضاع و احوال و ضرورت تأمین دلیل کمک می کنند.

شیوه تقدیم دادخواست

تقدیم دادخواست تأمین دلیل، مانند سایر دادخواست ها، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می گیرد. درخواست کننده یا وکیل او باید با مراجعه به این دفاتر، دادخواست خود را به همراه ضمائم، ثبت و به مرجع صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه) ارسال کند.

هزینه دادرسی تأمین دلیل

هزینه دادرسی برای دادخواست تأمین دلیل، جزو دعاوی غیرمالی محسوب می شود و مطابق تعرفه های قانونی تعیین و در زمان ثبت دادخواست باید پرداخت شود. این هزینه معمولاً در مقایسه با دعاوی مالی، کمتر است.

روند رسیدگی و صدور قرار تأمین دلیل

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی و ارجاع به مرجع صالح، روند رسیدگی به شرح زیر است:

• بررسی فوریت: اگر دادگاه یا شورای حل اختلاف فوریت امر را احراز کند، ممکن است بدون تعیین وقت رسیدگی و دعوت از طرف مقابل، قرار تأمین دلیل را صادر نماید.
• تعیین وقت رسیدگی: در غیر این صورت، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می شود. طرفین می توانند در جلسه حاضر شده و توضیحات خود را ارائه دهند.
• صدور قرار تأمین دلیل: پس از بررسی، اگر مرجع قضایی ضرورت تأمین دلیل را تشخیص دهد، قرار تأمین دلیل را صادر می کند. این قرار، دستور انجام اقدامات لازم (مانند اعزام کارشناس، معاینه محل، استماع شهادت) را شامل می شود.

اجرای قرار تأمین دلیل

پس از صدور قرار، اجرای آن توسط مرجع قضایی (دادگاه یا شورای حل اختلاف) یا به نیابت از آن، توسط اجرای احکام مدنی صورت می گیرد. در زمان اجرای قرار، نماینده دادگاه یا کارشناس مربوطه، به محل اعزام شده و از دلایل، صورت برداری، عکس برداری یا هر اقدام لازم دیگر را انجام می دهد. این صورت برداری ها و گزارش ها، به پرونده ضمیمه می شوند و در آینده به عنوان مدرک قابل استناد خواهند بود.

نمونه های کاربردی دادخواست تأمین دلیل

برای درک بهتر نحوه نگارش دادخواست تأمین دلیل، در این بخش چند نمونه عملی در سناریوهای مختلف ارائه می شود. این الگوها می توانند مبنایی برای تنظیم دادخواست شما باشند.

نمونه دادخواست تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس

این نوع دادخواست، برای مواردی مناسب است که برای ثبت دقیق وضعیت موجود، نیاز به تخصص کارشناس رسمی دادگستری باشد (مانند ارزیابی خسارت خودرو، تعیین میزان خرابی ساختمان، بررسی ایرادات فنی یک دستگاه).

مشخصات خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی]
مشخصات خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی (در صورت مشخص بودن)]
مرجع صالح به رسیدگی: ریاست محترم [شورای حل اختلاف / دادگاه عمومی] شهرستان [نام شهرستان]
خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی برابر اصل [گزارش پلیس/سند مالکیت/فاکتور خرید/قرارداد و…]
3. تصاویر [عکس های محل / شیء مورد اختلاف].

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک [نوع مال/شرح مختصر موضوع، مثلاً خودروی سواری پراید به شماره پلاک انتظامی …. / واحد آپارتمان واقع در نشانی ….] می باشم. متأسفانه در تاریخ [تاریخ]، [شرح واقعه منجر به خسارت یا اختلاف، مثلاً بر اثر تصادف با خودروی آقای/خانم (نام خوانده) / به دلیل ترکیدگی لوله فاضلاب واحد همسایه فوقانی/ به دلیل کیفیت نامناسب مصالح ساختمانی]، خساراتی به [مال/مورد اختلاف] وارد شده است. [توضیح دقیق اوضاع و احوال که موجب ضرورت تأمین دلیل شده است، مثلاً: با توجه به ضرورت تعمیر فوری خودرو جهت ادامه فعالیت روزانه و بیم از بین رفتن آثار دقیق تصادف قبل از ارزیابی کامل / با توجه به گسترش رطوبت و نم و تخریب بیشتر سقف و دیوارها و نیاز به تعمیر اساسی و فوریت موضوع]، از آن مرجع محترم، مستنداً به مواد ۱۴۹ و ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور قرار تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته [رشته تخصصی مورد نیاز، مثلاً حوادث رانندگی / راه و ساختمان / تأسیسات] جهت ارزیابی دقیق خسارات وارده و صورت برداری از وضعیت موجود مورد استدعاست.

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان / وکیل]

نمونه دادخواست تأمین دلیل مطالبه خسارت

این نمونه دادخواست تأمین دلیل زمانی کاربرد دارد که خسارتی به شما وارد شده و برای اثبات آن در آینده نیاز به حفظ شواهد دارید، اما بیم از بین رفتن این شواهد وجود دارد.

مشخصات خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی]
مشخصات خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی (در صورت مشخص بودن)]
مرجع صالح به رسیدگی: ریاست محترم [شورای حل اختلاف / دادگاه عمومی] شهرستان [نام شهرستان]
خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین دلیل جهت مطالبه خسارت

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی برابر اصل [سند مالکیت / قرارداد / فاکتور و…]
3. تصاویر [عکس های محل خسارت].
4. [استشهادیه محلی، در صورت وجود].

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک [مورد خسارت دیده، مثلاً ملک مسکونی واقع در ….] می باشم. در تاریخ [تاریخ]، به دلیل [شرح دقیق علت خسارت، مثلاً ترکیدگی لوله آب در واحد طبقه بالای متعلق به خوانده / عدم رعایت نکات ایمنی توسط خوانده در عملیات ساختمانی مجاور]، خسارات قابل توجهی به [شرح خسارت، مثلاً سقف و دیوارهای منزل اینجانب] وارد شده است. [توضیح اوضاع و احوال که موجب فوریت تأمین دلیل است، مثلاً: با توجه به اینکه ترکیدگی لوله منجر به نم زدگی گسترده و تخریب تدریجی گچ بری ها و رنگ سقف شده و نیاز به تعمیرات فوری برای جلوگیری از گسترش آسیب و غیرقابل سکونت شدن منزل وجود دارد، و از آنجا که اینجانب قصد مطالبه خسارت از خوانده را دارم]، از آن مرجع محترم، تقاضای صدور قرار تأمین دلیل (شامل معاینه محل و در صورت لزوم جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری) جهت صورت برداری و مستندسازی دقیق خسارات وارده و وضعیت فعلی را مستدعی است.

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان / وکیل]

نمونه دادخواست تأمین دلیل فوری (اجرا قبل از ابلاغ)

این نمونه دادخواست تأمین دلیل برای موارد بسیار ضروری است که هر لحظه بیم از بین رفتن دلیل وجود دارد و فرصت برای ابلاغ به طرف مقابل و تعیین وقت رسیدگی نیست.

مشخصات خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی]
مشخصات خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی (در صورت مشخص بودن)]
مرجع صالح به رسیدگی: ریاست محترم [شورای حل اختلاف / دادگاه عمومی] شهرستان [نام شهرستان]
خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین دلیل فوری و اجرای آن قبل از ابلاغ

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی برابر اصل [مستندات مربوط به دلیل، مثلاً عکس ها، گزارش ها و…]
3. [استشهادیه یا مدارکی که فوریت امر را تأیید می کنند].

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان]، [شرح موقعیت خود، مثلاً مالک یک بنای تاریخی / طرف قرارداد خرید کالای فاسدشدنی]. متأسفانه [شرح دقیق واقعه و دلیل مورد تأمین، مثلاً بخشی از بنای تاریخی در حال تخریب فوری است و هر لحظه بیم از بین رفتن آثار باستانی می رود / کالاهای خریداری شده فاسد و در حال از بین رفتن هستند و نیاز به ثبت وضعیت فعلی جهت اثبات در دعوای احتمالی مطالبه خسارت است].

با عنایت به [توضیح دقیق اوضاع و احوال که موجب فوریت شدید و اجرای قبل از ابلاغ است، مثلاً: فوریت بالای امر و احتمال از بین رفتن کامل دلایل و آثار تخریب در کمتر از چند ساعت / فسادپذیری سریع کالاها و غیرقابل استفاده شدن آن ها]، مستنداً به مواد ۱۴۹ و ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار تأمین دلیل فوری (شامل معاینه محل و جلب نظر کارشناس) و اجرای آن قبل از ابلاغ به طرف مقابل را مستدعی است تا حقوق اینجانب تضییع نگردد.

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان / وکیل]

نمونه دادخواست تأمین دلیل از شورای حل اختلاف

این الگو برای مواردی است که موضوع در صلاحیت شورای حل اختلاف باشد (مانند دعاوی مالی زیر سقف مشخص یا تخلیه ملک) و درخواست تأمین دلیل نیز به این مرجع ارائه می شود.

مشخصات خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی]
مشخصات خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل، شماره ملی، نشانی دقیق و کد پستی]
مرجع صالح به رسیدگی: ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی] شهرستان [نام شهرستان]
خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین دلیل تخلیه ملک

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی برابر اصل اجاره نامه مورخ [تاریخ].
3. کپی برابر اصل اظهارنامه ابلاغی به خوانده (در صورت ارسال).

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک ملک مسکونی به نشانی [نشانی دقیق ملک] می باشم که به موجب اجاره نامه عادی مورخ [تاریخ]، به مدت یک سال و تا تاریخ [تاریخ اتمام قرارداد] به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] اجاره داده شده بود. با اتمام مدت اجاره در تاریخ مذکور، اینجانب مراتب عدم تمایل به تمدید و ضرورت تخلیه ملک را از طریق [ارسال اظهارنامه/شفاهی] به خوانده ابلاغ نمودم. متأسفانه علی رغم اتمام قرارداد، خوانده محترم از تخلیه ملک خودداری می نماید. با عنایت به ضرورت حفظ حقوق مالکانه و همچنین جلوگیری از هرگونه تغییر یا ایراد خسارت احتمالی به ملک پس از اتمام قرارداد، مستنداً به مواد ۱۴۹ و ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن شورای محترم تقاضای صدور قرار تأمین دلیل (شامل معاینه محل و در صورت لزوم جلب نظر کارشناس) جهت صورت برداری از وضعیت فعلی ملک و نیز صورت برداری از کلید و قفل های تحویل داده شده و سایر مستندات مربوط به تخلیه را مستدعی است.

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان / وکیل]

الگوی کلی دادخواست تأمین دلیل

این الگو یک فرم عمومی برای دادخواست تأمین دلیل است که می توانید جزئیات آن را با توجه به مورد خاص خود تکمیل کنید.

مشخصات خواهان:
نام: [نام]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی]
نام پدر: [نام پدر]
شغل: [شغل]
شماره ملی: [شماره ملی]
نشانی دقیق: [نشانی کامل پستی همراه با کد پستی]
شماره تلفن: [شماره تلفن]

مشخصات خوانده (در صورت معلوم بودن):
نام: [نام]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی]
نام پدر: [نام پدر]
شغل: [شغل]
شماره ملی/شناسه ملی: [شماره ملی/شناسه ملی]
نشانی دقیق: [نشانی کامل پستی همراه با کد پستی]
شماره تلفن: [شماره تلفن]

وکیل خواهان (در صورت وجود):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
نشانی: [نشانی دفتر وکالت]
شماره تلفن: [شماره تلفن]

مرجع صالح به رسیدگی: ریاست محترم [شورای حل اختلاف/دادگاه عمومی] شهرستان [نام شهرستان]

خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین دلیل

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی برابر اصل وکالت نامه (در صورت وجود وکیل).
3. [هرگونه مدرک یا مستند مرتبط: مثلاً قرارداد، عکس، گزارش، استشهادیه، اظهارنامه و…]

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان]، در خصوص موضوع [شرح مختصر دعوای احتمالی یا دلیل مورد نظر] دارای [ذینفع/حق] می باشم. نظر به اینکه [شرح دقیق و مستدل اوضاع و احوالی که موجب بیم از بین رفتن، تغییر یا عدم دسترسی به دلیل در آینده شده است؛ این بخش باید فوریت و ضرورت تأمین دلیل را به وضوح تبیین کند]، و به منظور حفظ و استناد به دلیل [شرح دقیق دلیلی که تقاضای تأمین آن را دارید، مثلاً: معاینه و صورت برداری از وضعیت فعلی ملک / استماع شهادت شهود / جلب نظر کارشناس در خصوص ارزیابی خسارت وارده به مال] در صورت طرح دعوا در آینده/در جریان رسیدگی به پرونده کلاسه [در صورت وجود کلاسه پرونده مربوط به دعوای اصلی]، مستنداً به مواد ۱۴۹ و ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، صدور قرار تأمین دلیل به شرح خواسته، از آن مرجع محترم مورد استدعاست.

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان/وکیل]
تاریخ: [تاریخ]

نکات حقوقی مهم در خصوص تأمین دلیل

آگاهی از نکات حقوقی مرتبط با تأمین دلیل می تواند به استفاده صحیح و مؤثر از این ابزار قانونی کمک کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

حدود ارزش اثباتی قرار تأمین دلیل

یکی از مهم ترین نکات این است که قرار تأمین دلیل به خودی خود اثبات کننده حق نیست، بلکه صرفاً دلیل را حفظ می کند. ارزش اثباتی واقعی دلایل تأمین شده، در صورت طرح دعوای اصلی، توسط دادگاه رسیدگی کننده به دعوا و با در نظر گرفتن کلیه اوضاع و احوال پرونده، سایر ادله و دفاعیات طرفین، تعیین خواهد شد. دادگاه ممکن است نظر کارشناس تأمین دلیل را بپذیرد یا به دلایلی آن را رد کرده و به کارشناسی مجدد ارجاع دهد. بنابراین، تأمین دلیل تضمین کننده پیروزی در دعوا نیست، بلکه ابزاری برای ارائه ادله در زمان مناسب است.

امکان اعتراض به قرار تأمین دلیل

طرف مقابل (خوانده) حق دارد نسبت به قرار تأمین دلیل صادر شده و محتویات آن (مانند گزارش کارشناس) اعتراض کند. این اعتراض می تواند در جریان رسیدگی به دعوای اصلی مطرح شود و دادگاه مکلف به رسیدگی به آن است. به عنوان مثال، خوانده ممکن است مدعی شود که خسارت وارده، ناشی از فعل او نبوده یا میزان ارزیابی کارشناس نادرست است. این حق اعتراض، یکی از تضمین های دادرسی عادلانه است.

نقش وکیل دادگستری در فرآیند تأمین دلیل

با توجه به پیچیدگی های قانونی و اهمیت جزئیات در تنظیم دادخواست تأمین دلیل، بهره مندی از خدمات وکیل دادگستری می تواند بسیار مفید باشد. وکیل می تواند:

• مشاوره تخصصی در خصوص ضرورت و امکان تأمین دلیل در هر پرونده خاص ارائه دهد.
• دادخواست را به صورت دقیق و مستدل، مطابق با موازین قانونی تنظیم کند.
• مدارک لازم را جمع آوری و به نحو صحیح ضمیمه کند.
• مراحل اداری و قضایی ثبت و پیگیری تأمین دلیل را به نحو احسن انجام دهد.
• در جلسات رسیدگی و اجرای قرار تأمین دلیل، حضور یابد و از حقوق موکل خود دفاع کند.

پرهیز از سوءاستفاده: تأمین دلیل جایگزین تحصیل دلیل نیست

همانطور که قبلاً ذکر شد، تأمین دلیل به معنای حفظ و مستندسازی یک دلیل موجود است که در معرض خطر زوال قرار دارد، نه جستجو برای یافتن دلیل یا ایجاد دلیل. دادگاه ها در صورتی به درخواست تأمین دلیل رسیدگی می کنند که ذینفع واقعاً بیم از بین رفتن یا تغییر دلیل را داشته باشد و این درخواست نباید به عنوان پوششی برای تحصیل اطلاعات یا ایجاد مدرک جدید استفاده شود. سوءاستفاده از این نهاد حقوقی، می تواند منجر به رد دادخواست و حتی تبعات حقوقی شود.

سوالات متداول

سوالات متداول

آیا برای درخواست تأمین دلیل همیشه نیاز به حضور وکیل است؟

خیر، برای درخواست تأمین دلیل، حضور وکیل الزامی نیست و اشخاص حقیقی می توانند خودشان نیز نسبت به تنظیم و تقدیم دادخواست اقدام کنند. با این حال، با توجه به پیچیدگی های قانونی، نگارش دقیق دادخواست و پیگیری مراحل، توصیه می شود برای اطمینان از صحت فرآیند و حفظ حقوق، از مشاوره و خدمات یک وکیل دادگستری متخصص بهره مند شوید.

روند رسیدگی به دادخواست تأمین دلیل معمولاً چقدر زمان می برد؟

مدت زمان رسیدگی به دادخواست تأمین دلیل متغیر است. در مواردی که فوریت امر به وضوح برای مرجع قضایی محرز باشد و نیازی به تشکیل جلسه و ابلاغ به طرف مقابل نباشد، قرار تأمین دلیل می تواند در مدت زمان کوتاهی (گاهی حتی چند روز) صادر شود. اما در موارد دیگر که نیاز به تعیین وقت رسیدگی و دعوت از طرفین است، این فرآیند ممکن است چند هفته به طول انجامد. فوریت موضوع و حجم کاری مرجع قضایی، عوامل اصلی تأثیرگذار بر این زمان هستند.

اگر طرف مقابل دعوا ناشناس باشد، آیا می توان درخواست تأمین دلیل داد؟

بله، در بسیاری از موارد می توان بدون ذکر مشخصات دقیق طرف مقابل (خوانده) اقدام به تقدیم دادخواست تأمین دلیل نمود. به عنوان مثال، زمانی که صرفاً قصد دارید وضعیت یک ملک یا مال آسیب دیده را مستند کنید و هنوز مشخص نیست چه کسی مسئول خسارت است یا قصد طرح دعوا علیه شخص خاصی را ندارید. در این حالت، مرجع صالح دادگاهی است که دلایل و مدارک در حوزه قضایی آن قرار دارند و قرار تأمین دلیل بدون ابلاغ به خوانده مجهول المکان صادر و اجرا می شود.

آیا شهادت شهود نیز می تواند موضوع تأمین دلیل قرار گیرد؟

بله، مطابق صراحت ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، استماع شهادت شهود یکی از دلایلی است که می تواند موضوع تأمین دلیل قرار گیرد. در مواردی که بیم آن می رود که شهود یک واقعه مهم، قبل از طرح دعوای اصلی یا در جریان آن، به دلیل فوت، مسافرت، بیماری یا فراموشی، قادر به ارائه شهادت نباشند، می توان از مرجع قضایی درخواست کرد که شهادت آن ها را تأمین و ثبت کند.

در صورت عدم طرح دعوای اصلی پس از تأمین دلیل، چه پیامدی دارد؟

در صورتی که پس از صدور و اجرای قرار تأمین دلیل، درخواست کننده به هر دلیلی دعوای اصلی خود را مطرح نکند، قرار تأمین دلیل به خودی خود اثری نخواهد داشت و فقط یک صورت برداری رسمی از وضعیت موجود صورت گرفته است. این قرار، حقی برای درخواست کننده ایجاد نکرده و تکلیفی بر عهده طرف مقابل قرار نمی دهد. تنها نتیجه آن، ثبت رسمی یک وضعیت یا شهادت است که در آینده، اگر دعوای اصلی مطرح شود، می تواند به آن استناد شود. عدم طرح دعوای اصلی پس از تأمین دلیل، به خودی خود، پیامد حقوقی خاصی ندارد.

نتیجه گیری

دادخواست تأمین دلیل، ابزاری حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به افراد این امکان را می دهد تا از تضییع حقوق خود در مواجهه با خطراتی چون از بین رفتن، تغییر یا کتمان ادله، جلوگیری کنند. این اقدام پیشگیرانه، با ثبت و مستندسازی رسمی شواهد و مدارک، زمینه را برای اثبات حقانیت در دعاوی احتمالی آینده فراهم می آورد. درک صحیح از مفهوم تأمین دلیل، تفاوت های آن با سایر مفاهیم حقوقی، شناخت مراجع صالح و آگاهی از نحوه نگارش و تقدیم دادخواست، برای هر فردی که در آستانه یک اختلاف حقوقی قرار دارد یا در میانه آن است، از اهمیت بالایی برخوردار است. اقدام به موقع و صحیح در این زمینه، می تواند سرنوشت یک پرونده را تغییر داده و به تحقق عدالت کمک شایانی کند.