نمونه درخواست صدور اجرائیه چک
چک صیادی برگشتی یکی از چالش های رایج در مبادلات مالی است که قانون گذار با اصلاح قانون صدور چک در سال ۱۳۹۷، مسیر وصول مطالبات آن را تسهیل کرده است. این قانون به دارنده چک این امکان را می دهد که با طی مراحل مشخص و ارائه یک نمونه درخواست صدور اجرائیه چک، بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی و تشریفات طولانی دادگاه، مستقیماً از طریق اجرای احکام دادگستری برای وصول وجه چک اقدام کند. این سازوکار جدید، سرعت و کارآمدی فرآیند وصول را به شکل چشمگیری افزایش داده و ابزاری قدرتمند برای حمایت از حقوق دارنده چک فراهم آورده است.
قانون جدید چک با هدف رفع مشکلات و کاستی های قوانین قبلی و با تمرکز بر افزایش اعتبار چک در نظام اقتصادی کشور و همچنین تسریع در فرآیند وصول مطالبات، گام های مهمی برداشته است. در گذشته، وصول وجه چک های برگشتی غالباً مستلزم طی یک فرآیند طولانی قضایی بود که می توانست سال ها به طول انجامد و هزینه های زیادی را به دارنده چک تحمیل کند. این وضعیت، خود زمینه را برای سوءاستفاده از چک و کاهش اعتماد عمومی به این ابزار مالی فراهم آورده بود. ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک، به مثابه نقطه عطفی در این مسیر، امکان مراجعه مستقیم به اجرای احکام و درخواست صدور اجراییه را برای چک های صیادی برگشتی فراهم آورد. این ماده، دارنده چک را از ضرورت اخذ حکم قطعی از دادگاه بی نیاز می سازد و به او اجازه می دهد با طی مراحل اداری مشخص، مستقیماً به مرحله اجرای حکم وارد شود.
این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کاربردی، با هدف ارائه تمامی اطلاعات لازم در خصوص فرآیند درخواست صدور اجراییه برای چک های صیادی برگشتی تدوین شده است. در ادامه، به بررسی دقیق شرایط، مراحل عملی، مدارک مورد نیاز و نکات حقوقی مهم خواهیم پرداخت و یک نمونه متن درخواست اجراییه را که قابل استفاده برای عموم مخاطبان باشد، ارائه خواهیم داد تا خوانندگان با آگاهی کامل و حداقل ابهام، اقدامات لازم برای وصول مطالبات خود را انجام دهند.
قانون جدید چک و مزیت صدور اجراییه مستقیم
شناخت قانون جدید چک (مصوب ۱۳۹۷) و درک مزایای آن، گام نخست در فرآیند وصول مطالبات از طریق اجراییه مستقیم است. این قانون تحولات بنیادینی را در نظام حقوقی چک ایجاد کرده است که آگاهی از آن ها برای هر دارنده چک صیادی برگشتی ضروری است.
چرا قانون جدید چک (مصوب ۱۳۹۷)؟
قوانین گذشته مربوط به چک، با وجود تلاش هایی که برای ساماندهی مبادلات مالی انجام داده بودند، با چالش های متعددی مواجه بودند. یکی از اصلی ترین این چالش ها، اطاله دادرسی بود. رسیدگی به پرونده های چک برگشتی در دادگاه ها زمان بر بود و این طولانی شدن فرآیند، نه تنها موجب نارضایتی دارندگان چک می شد، بلکه زمینه را برای سوءاستفاده صادرکنندگان بدحساب نیز فراهم می آورد. افزایش حجم پرونده های قضایی مربوط به چک، بار سنگینی بر دوش دستگاه قضایی کشور بود و اعتبار چک را به عنوان یک سند تجاری معتبر، کاهش می داد.
با هدف رفع این مشکلات و بهبود فضای کسب وکار، قانون گذار در سال ۱۳۹۷ اقدام به اصلاح قانون صدور چک نمود. اهداف اصلی این قانون، کاهش چشمگیر پرونده های قضایی مربوط به چک، افزایش اعتبار و جایگاه حقوقی چک در مبادلات مالی و تسریع در فرآیند وصول مطالبات قانونی بود. این تغییرات با محوریت صیادی شدن چک ها و ایجاد سامانه یکپارچه، امکان رصد و کنترل دقیق تر صدور و گردش چک را فراهم آورد.
ماده ۲۳ قانون صدور چک چیست و چه می گوید؟
ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک، قلب تحولات این قانون در حوزه وصول مطالبات محسوب می شود. این ماده به دارنده چک صیادی برگشتی این اجازه را می دهد که در صورت وجود شرایط قانونی، بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی در دادگاه و اخذ حکم، مستقیماً از طریق دادگستری برای صدور اجراییه اقدام کند. به عبارت دیگر، چک برگشتی صیادی در شرایطی خاص، خود به منزله یک سند لازم الاجرا تلقی شده و دارنده آن می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس واحد اجرای احکام، نسبت به توقیف اموال و وصول طلب خود اقدام نماید.
این سازوکار، فرآیند را به شدت کوتاه و ساده می کند. در روش های سنتی، ابتدا باید دادخواست مطالبه وجه چک به دادگاه ارائه می شد، سپس جلسات دادرسی برگزار می گشت، حکم صادر می شد و در صورت قطعی شدن حکم، پرونده به اجرای احکام ارسال می گردید. ماده ۲۳ این مراحل طولانی را حذف کرده و دارنده چک را بلافاصله به مرحله اجرا هدایت می کند که مزیت بزرگی از نظر زمان و هزینه است.
تفاوت چک صیادی با چک های عادی در فرآیند اجراییه
بسیار مهم است که بدانیم مزیت صدور اجراییه مستقیم که در ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک پیش بینی شده است، تنها برای چک های صیادی جدید قابل اعمال است. چک های صیادی دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند که آن ها را از چک های عادی و قدیمی متمایز می کند:
- شناسه ۱۶ رقمی: هر برگ چک صیادی دارای یک شناسه ۱۶ رقمی منحصربه فرد است که امکان استعلام آن را فراهم می کند.
- ثبت در سامانه صیاد: صدور، انتقال و تأیید هر چک صیادی باید در سامانه یکپارچه بانک مرکزی (سامانه صیاد) ثبت شود. این ثبت الکترونیکی، شفافیت و قابلیت پیگیری بالایی به چک می بخشد.
- طرح و رنگ خاص: چک های صیادی دارای طرح و رنگ یکنواخت و مشخصی هستند که از سوی بانک مرکزی تعیین شده است.
بنابراین، اگر چک شما از نوع قدیمی (غیرصیادی) باشد، امکان استفاده از مزیت اجراییه مستقیم را نخواهید داشت و باید از طریق طرح دعوای حقوقی یا سایر روش های قانونی برای وصول آن اقدام نمایید. تمرکز قانون جدید بر چک های صیادی، به دلیل قابلیت رصد و کنترل دقیق تر آن ها است که امنیت و اعتبار این اسناد را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
شرایط لازم برای درخواست صدور اجراییه مستقیم چک صیادی
برای اینکه دارنده چک صیادی بتواند از مزیت اجراییه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک بهره مند شود، لازم است که شرایط خاصی فراهم باشد. عدم رعایت هر یک از این شرایط می تواند منجر به رد درخواست اجراییه شود. لذا آگاهی دقیق از این الزامات، اهمیت بسزایی دارد.
صیادی بودن چک و ثبت در سامانه صیاد
اولین و اساسی ترین شرط، همان طور که پیشتر اشاره شد، صیادی بودن چک است. تنها چک هایی که دارای شناسه ۱۶ رقمی صیادی هستند و صدور آن ها در سامانه یکپارچه صیاد توسط صادرکننده به ثبت رسیده باشد، مشمول این قانون می شوند. این ثبت در سامانه، اطمینان از صحت اطلاعات و جلوگیری از صدور چک های بلامحل را فراهم می آورد. لذا، قبل از هر اقدامی، از صیادی بودن چک و ثبت آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل کنید.
گواهی عدم پرداخت (برگشتی) از بانک
ضروری است که چک از سوی بانک محال علیه (بانک صادرکننده) برگشت خورده و گواهی عدم پرداخت برای آن صادر شده باشد. این گواهی باید حاوی علت دقیق برگشت خوردن چک (مانند کسری موجودی، مسدودی حساب و غیره) باشد. نکته حیاتی دیگر این است که این گواهی حتماً باید دارای کد رهگیری باشد. کد رهگیری، قابلیت پیگیری و استعلام گواهی را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی فراهم می آورد و بدون آن، درخواست اجراییه مستقیم پذیرفته نخواهد شد.
عدم وجود شروط ضمنی در چک
برای اینکه چک قابلیت اجراییه مستقیم را داشته باشد، باید به صورت عندالمطالبه و بدون قید و شرط صادر شده باشد. این بدان معناست که:
- چک های مشروط: اگر در متن چک یا در ظهر آن، شرطی برای وصول وجه چک ذکر شده باشد (مثلاً: وجه این چک در صورت انجام کار مشخص پرداخت شود)، چک مشمول اجراییه مستقیم نمی شود.
- چک های تضمینی (بابت تضمین): چک هایی که صراحتاً بابت تضمین انجام کاری یا قرارداد مشخصی صادر شده اند، نیز از شمول اجراییه مستقیم خارج هستند. زیرا ماهیت آن ها مطالبه پذیری فوری را از بین می برد و اثبات عدم ایفای تعهد مستلزم فرآیند قضایی است.
در این موارد، دارنده چک باید از طریق طرح دعوای حقوقی به دادگاه مراجعه کند تا ابتدا شرط یا تضمین مورد بررسی قرار گیرد.
گواهی عدم پرداخت به درخواست صادرکننده چک نباشد
یکی دیگر از شرایط مهم این است که گواهی عدم پرداخت، به درخواست مستقیم صادرکننده چک صادر نشده باشد. در برخی موارد، صادرکننده چک ممکن است به دلیل ادعاهایی مانند مفقودی چک یا سرقت آن، از بانک درخواست کند که وجه چک پرداخت نشود و گواهی عدم پرداخت صادر شود. در چنین حالتی، تا زمانی که ادعای صادرکننده در مراجع قضایی رسیدگی و رد نشود، دارنده چک نمی تواند از مزیت اجراییه مستقیم بهره مند شود. هدف این شرط، جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی است.
عدم شکایت کیفری قبلی
دارنده چک باید یکی از مسیرهای حقوقی را انتخاب کند: یا از طریق شکایت کیفری اقدام نماید، یا از طریق طرح دعوای حقوقی، یا از طریق درخواست صدور اجراییه مستقیم. اگر دارنده چک پیش از این علیه صادرکننده چک شکایت کیفری کرده باشد (با فرض وجود شرایط شکایت کیفری)، دیگر نمی تواند از مزیت اجراییه مستقیم استفاده کند. این یک انتخاب بین مسیرهای قانونی است و نمی توان همزمان از هر دو بهره برد. در واقع، مسیر کیفری و اجراییه مستقیم، هر دو به نوعی تسریع کننده هستند و نباید با هم تداخل داشته باشند.
مهلت قانونی برای اقدام
برای درخواست صدور اجراییه مستقیم چک صیادی، دارنده چک باید در مهلت قانونی مشخص اقدام کند. این مهلت، شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت توسط بانک است. اگر دارنده چک در این بازه زمانی شش ماهه اقدام به ثبت درخواست اجراییه نکند، حق استفاده از این مزیت را از دست خواهد داد و مجبور خواهد بود از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگاه برای وصول طلب خود اقدام کند. این مهلت، به منظور تسریع در فرآیندها و جلوگیری از به تأخیر انداختن وصول مطالبات توسط دارنده چک وضع شده است.
رعایت دقیق کلیه شرایط فوق الذکر برای موفقیت در فرآیند درخواست صدور اجراییه مستقیم چک صیادی، الزامی است. کوچکترین نقص در هر یک از این موارد می تواند منجر به رد درخواست و از دست رفتن زمان و انرژی شود.
مراحل گام به گام درخواست صدور اجراییه چک صیادی
پس از اطمینان از وجود شرایط لازم، دارنده چک صیادی برگشتی باید مراحل گام به گام را به دقت طی کند تا درخواست اجراییه او به درستی ثبت و پیگیری شود. این فرآیند، هرچند ساده تر از طرح دعوای حقوقی است، اما نیازمند رعایت جزئیات اداری و قانونی است.
اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک
اولین گام عملی، مراجعه به بانکی است که چک بر عهده آن صادر شده است (بانک محال علیه) و درخواست گواهی عدم پرداخت. برای این منظور، مدارک زیر را همراه داشته باشید:
- اصل برگ چک صیادی
- کارت شناسایی معتبر (مانند کارت ملی)
بانک پس از بررسی و اطمینان از کسری موجودی یا مسدودی حساب، گواهی عدم پرداخت را صادر می کند. اهمیت حیاتی دارد که از بانک بخواهید گواهی عدم پرداخت را با درج کد رهگیری صادر نماید. بدون این کد، دفاتر خدمات قضایی درخواست شما را ثبت نخواهند کرد. همچنین علت دقیق برگشت چک باید در گواهی ذکر شود.
مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از اخذ گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور مراجعه نمایید. این دفاتر نقش واسط بین مردم و قوه قضائیه را ایفا می کنند و مسئول ثبت اولیه درخواست های حقوقی و قضایی هستند. در دفتر خدمات قضایی، شما فرم های مربوط به درخواست صدور اجراییه چک را تکمیل خواهید کرد. کارکنان دفتر، اطلاعات هویتی شما (خواهان)، صادرکننده چک (خوانده) و مشخصات چک را در سامانه مربوطه وارد می کنند. دقت در ورود صحیح تمامی اطلاعات، به خصوص شماره چک، شناسه صیادی، تاریخ ها و مبالغ، از اهمیت بالایی برخوردار است.
ارائه مدارک و ضمائم مورد نیاز
در زمان مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی، لازم است مدارک زیر را به همراه داشته باشید تا به عنوان ضمائم درخواست شما ثبت شوند:
- اصل و کپی مصدق چک صیادی که برگشت خورده است.
- اصل و کپی مصدق گواهی عدم پرداخت صادره از بانک، که حتماً دارای کد رهگیری باشد.
- کپی کارت ملی خواهان (شخص درخواست کننده اجراییه).
- در صورتی که وکیل دارید، وکالتنامه وکیل.
- در صورت اطلاع، کپی مدارک شناسایی صادرکننده چک (کارت ملی) و آدرس دقیق وی.
کارکنان دفتر خدمات قضایی، اصالت مدارک را بررسی کرده و کپی آن ها را برابر اصل خواهند نمود. حتماً اصل چک و گواهی عدم پرداخت را تا پایان مراحل نگهداری کنید.
پرداخت هزینه های دادرسی و اجرایی
برای ثبت درخواست اجراییه، باید هزینه های مربوطه را پرداخت کنید. این هزینه ها شامل:
- هزینه ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: این مبلغ ثابت و برای خدمات دفتری است.
- نیم عشر اجرایی: این هزینه، معادل ۵ درصد از مبلغ چک است که در زمان ثبت درخواست اخذ می شود. (نکته: در صورت پرداخت وجه چک توسط صادرکننده در مهلت قانونی (۱۰ روز پس از ابلاغ اجراییه)، فقط نیم عشر اولیه اخذ می شود. اما اگر پرداخت صورت نگیرد و پرونده وارد مرحله اجرا شود، نیم عشر دوم نیز به مبلغ بدهی اضافه شده و کل نیم عشر (۱۰ درصد) از محکوم علیه وصول می گردد.)
این هزینه ها از طریق دستگاه کارت خوان موجود در دفاتر خدمات قضایی قابل پرداخت است.
پیگیری درخواست و ابلاغ اجراییه
پس از ثبت درخواست و پرداخت هزینه ها، درخواست شما از طریق سامانه ثنا به مرجع قضایی صالح (عموماً شعبه اجرای احکام دادگستری محل) ارسال می شود. شما پیامک های مربوط به مراحل مختلف پرونده، از جمله ارجاع به شعبه، از طریق سامانه ثنا دریافت خواهید کرد. پس از تأیید درخواست توسط مقام قضایی، اجراییه صادر و به صادرکننده چک (محکوم علیه) ابلاغ می شود.
صادرکننده چک از تاریخ ابلاغ اجراییه، ده روز مهلت دارد تا وجه چک را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت در این مهلت، دارنده چک (محکوم له) می تواند با مراجعه به شعبه اجرای احکام مربوطه، درخواست توقیف اموال صادرکننده چک را مطرح کند. پیگیری مستمر پرونده در شعبه اجرای احکام، از طریق سامانه ثنا یا مراجعه حضوری، برای تسریع در فرآیند وصول مطالبات بسیار مهم است.
نمونه متن درخواست صدور اجراییه چک
یکی از مهمترین بخش های فرآیند درخواست اجراییه، تهیه و تنظیم یک متن درخواست صحیح و کامل است. این متن، مبنای اقدام مراجع قضایی خواهد بود. در این بخش، به نکات کلیدی و سپس به ارائه یک فرم خام و قابل تکمیل می پردازیم.
نکات کلیدی قبل از تکمیل نمونه متن
قبل از پر کردن فرم درخواست اجراییه، توجه به نکات زیر ضروری است:
- عدم ذکر خسارت تأخیر تأدیه: در درخواست صدور اجراییه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک، تقاضای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این مرحله امکان پذیر نیست. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه مستلزم ارائه دادخواست حقوقی جداگانه به دادگاه صالح است. لذا در متن درخواست اجراییه، فقط مطالبه اصل وجه چک را ذکر کنید.
- دقت در اطلاعات هویتی: تمامی اطلاعات مربوط به خواهان (دارنده چک)، خوانده (صادرکننده چک) شامل نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق و شماره تماس (در صورت اطلاع) باید به دقت و بدون اشتباه وارد شود.
- مشخصات دقیق چک: شماره چک، شناسه ۱۶ رقمی صیادی، مبلغ چک به عدد و حروف، تاریخ سررسید، نام بانک و شعبه مربوطه، باید کاملاً مطابق با مندرجات چک و گواهی عدم پرداخت باشد.
- تاریخ های دقیق: تاریخ صدور چک، تاریخ مراجعه به بانک و تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت را به درستی درج کنید.
فرم خام و قابل تکمیل نمونه درخواست اجراییه
به نام خدا
مجتمع قضایی / شعبه محترم اجرای احکام [نام شهرستان]
درخواست صدور اجراییه چک
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| خواهان: | نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خواهان] |
| کد ملی: [کد ملی خواهان] | |
| آدرس کامل: [آدرس پستی دقیق خواهان] | |
| شماره تماس: [شماره تماس خواهان] | |
| خوانده: | نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک] |
| کد ملی: [کد ملی صادرکننده چک – در صورت اطلاع] | |
| آدرس کامل: [آدرس پستی دقیق صادرکننده چک – در صورت اطلاع] | |
| شماره تماس: [شماره تماس صادرکننده چک – در صورت اطلاع] | |
| وکیل یا نماینده قانونی: | نام و نام خانوادگی: [در صورت وجود وکیل] |
| کد ملی: [در صورت وجود وکیل] | |
| شماره پروانه: [در صورت وجود وکیل] | |
| آدرس: [در صورت وجود وکیل] | |
| تعیین خواسته و بهای آن: | تقاضای صدور اجراییه و وصول وجه یک فقره چک صیادی به شماره [شماره چک] و شناسه صیادی [شناسه ۱۶ رقمی] به مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال (معادل [مبلغ چک به حروف] ریال). |
| دلایل و منضمات: |
|
شرح درخواست:
ریاست محترم شعبه اجرای احکام [نام شهرستان] / ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان]
با سلام و احترام، به استحضار می رساند:
یک فقره چک صیادی به شماره [شماره چک] با شناسه صیادی [شناسه ۱۶ رقمی] به مبلغ [مبلغ به حروف و عدد] ریال، صادره از حساب شماره [شماره حساب صادرکننده] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] توسط آقای/خانم [نام و نام خانوادگی صادرکننده] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی صادرکننده] به نشانی [آدرس صادرکننده]، در تاریخ [تاریخ سررسید چک] در وجه اینجانب/موکل صادر گردیده است.
با مراجعه به بانک محال علیه در تاریخ [تاریخ مراجعه به بانک و اخذ گواهی]، چک مذکور به علت [علت برگشت خوردن چک – مثلاً: کسری موجودی / مسدودی حساب] بلامحل اعلام و گواهی عدم پرداخت شماره [شماره گواهی] با کد رهگیری [کد رهگیری] صادر گردید.
با عنایت به اینکه چک فوق الذکر از نوع چک های صیادی و دارای شرایط لازم جهت صدور اجراییه مستقیم وفق ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک می باشد و تاکنون نیز وجه آن وصول نگردیده است، لذا اینجانب/موکل، مستنداً به ماده ۲۳ قانون مذکور، درخواست صدور اجراییه نسبت به وصول مبلغ [مبلغ چک] ریال وجه چک فوق الذکر را دارم.
ضمناً در صورت عدم انجام تعهد در مهلت قانونی (ده روز پس از ابلاغ اجراییه)، تقاضای توقیف اموال خوانده معادل وجه چک به اضافه هزینه های اجرایی مورد استدعاست.
امضاء متقاضی / وکیل:
[امضاء]
تاریخ: [تاریخ تکمیل درخواست]
نکات حقوقی مهم و سوالات متداول
در فرآیند اجراییه چک صیادی، ممکن است سوالات و ابهامات متعددی برای دارنده چک مطرح شود. این بخش به پاسخگویی به برخی از این سوالات پرتکرار و ارائه نکات حقوقی کلیدی می پردازد.
آیا چک های غیرصیادی و قدیمی هم شامل این قانون می شوند؟
خیر، همانطور که پیشتر اشاره شد، مزیت اجراییه مستقیم و سریع، منحصراً برای چک های صیادی جدید که دارای شناسه ۱۶ رقمی بوده و در سامانه صیاد ثبت شده اند، قابل اعمال است. چک های قدیمی و غیرصیادی باید از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگاه و پس از طی مراحل دادرسی و صدور حکم قطعی، به مرحله اجرا درآیند.
آیا می توان خسارت تأخیر تأدیه را در درخواست اجراییه مستقیم مطالبه کرد؟
خیر، در فرآیند درخواست اجراییه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک، امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه وجود ندارد. این مسیر صرفاً برای وصول اصل وجه چک طراحی شده است. برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (بهره تأخیر در پرداخت)، دارنده چک باید دادخواست حقوقی جداگانه ای را به دادگاه صالح ارائه دهد. این دادخواست می تواند پس از وصول اصل وجه چک یا به صورت همزمان با پیگیری اجراییه مستقیم، اما در پرونده ای مجزا، طرح شود.
چه کسی مسئول پرداخت وجه چک است؟ صادرکننده یا ظهرنویسان؟
اجراییه مستقیم وفق ماده ۲۳ قانون صدور چک، اصولاً علیه صادرکننده چک صادر می شود. صادرکننده، متعهد اصلی پرداخت وجه چک است. در مورد ظهرنویسان (کسانی که چک را به دیگری منتقل کرده اند)، مسئولیت آن ها تضامنی است، اما مطالبه وجه از ظهرنویسان در این مسیر مستقیم اجرایی، کمی متفاوت است. در حال حاضر، تأکید بر مسئولیت صادرکننده است. برای مطالبه از ظهرنویسان، اغلب نیاز به طی فرآیند حقوقی متعارف وجود دارد.
اگر اموالی از صادرکننده چک پیدا نشود، چه اتفاقی می افتد؟
در صورتی که پس از صدور اجراییه و در مهلت قانونی، صادرکننده چک وجه آن را پرداخت نکند و اموالی نیز از وی شناسایی و توقیف نشود، دارنده چک می تواند درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی را مطرح کند. بر اساس این ماده، در صورت اثبات اعسار (ناتوانی مالی) صادرکننده، وی می تواند درخواست تقسیط بدهی را ارائه دهد. اما در صورت عدم اثبات اعسار و یا عدم پرداخت اقساط، دارنده چک می تواند درخواست جلب صادرکننده را به دادگاه ارائه نماید. جلب صادرکننده تا زمان پرداخت بدهی یا توافق بر سر تقسیط یا اثبات اعسار، ادامه خواهد داشت.
مدت زمان تقریبی فرآیند صدور و اجرای اجراییه چقدر است؟
مدت زمان فرآیند صدور و اجرای اجراییه چک صیادی، به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله: حجم کاری شعبه اجرای احکام، سرعت ابلاغ اجراییه به صادرکننده، و همکاری طرفین. با این حال، به طور کلی این فرآیند بسیار سریع تر از طرح دعوای حقوقی است. صدور اجراییه ممکن است در عرض چند هفته اتفاق بیفتد. اما مرحله اجرا و وصول وجه چک، بسته به شناسایی اموال و وضعیت مالی صادرکننده، می تواند از چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. نمی توان یک زمان دقیق و مشخص برای همه پرونده ها ارائه داد.
تفاوت درخواست اجراییه مستقیم با دادخواست مطالبه وجه چک چیست؟
تفاوت اصلی در مراحل و زمان است:
- درخواست اجراییه مستقیم:
- مسیر: دفاتر خدمات قضایی -> اجرای احکام (بدون نیاز به دادگاه).
- زمان: بسیار سریع تر.
- مدارک: چک صیادی برگشتی با گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری.
- قابلیت مطالبه: فقط اصل وجه چک.
- مزیت: سادگی و سرعت بالا.
- دادخواست مطالبه وجه چک:
- مسیر: دفاتر خدمات قضایی -> دادگاه بدوی -> دادگاه تجدیدنظر (در صورت اعتراض) -> اجرای احکام.
- زمان: طولانی تر، ممکن است ماه ها یا سال ها به طول انجامد.
- مدارک: شامل چک (صیادی یا غیرصیادی) و گواهی عدم پرداخت (با یا بدون کد رهگیری).
- قابلیت مطالبه: اصل وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه، هزینه های دادرسی.
- مزیت: امکان مطالبه خسارات جانبی و قابلیت استفاده برای تمامی چک ها.
انتخاب هر یک از این مسیرها بستگی به شرایط چک و اولویت های دارنده آن دارد.
آیا خوانده (صادرکننده چک) می تواند در مقابل اجراییه اعتراض یا دفاع کند؟
بله، صادرکننده چک (محکوم علیه) پس از ابلاغ اجراییه، می تواند در موارد مشخصی به آن اعتراض کند. اعتراض به اجراییه چک در دادگاه صادرکننده اجراییه قابل طرح است و مهلت های قانونی برای آن وجود دارد. مواردی مانند ادعای پرداخت وجه چک، عدم رعایت شرایط شکلی در صدور اجراییه، یا وجود چک بابت تضمین و مشروط بودن آن، می تواند از دلایل اعتراض باشد. با این حال، بار اثبات این ادعاها بر عهده صادرکننده چک است و دادگاه به این اعتراضات رسیدگی خواهد کرد.
هزینه های جانبی و مالیات مرتبط با وصول چک
علاوه بر نیم عشر اجرایی و هزینه های دفتری، ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز در فرآیند وصول چک مطرح شود. این موارد می تواند شامل هزینه کارشناسی (در صورت لزوم)، هزینه شناسایی و توقیف اموال (در صورت نیاز به استعلام از مراجع مختلف) باشد. همچنین، در برخی موارد، بسته به ماهیت معامله ای که چک بابت آن صادر شده، ممکن است مباحث مالیاتی نیز مطرح شود که البته این موضوعات معمولاً خارج از حوزه اجراییه مستقیم چک است و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
جمع بندی و نتیجه گیری
قانون جدید چک و به ویژه ماده ۲۳ آن، ابزاری قدرتمند و کارآمد را برای دارندگان چک های صیادی برگشتی فراهم آورده تا بتوانند مطالبات خود را در سریع ترین زمان ممکن و با کمترین تشریفات قضایی وصول کنند. این تحول، گامی بزرگ در جهت افزایش اعتبار چک و تسهیل مبادلات اقتصادی است.
استفاده صحیح از فرآیند درخواست صدور اجراییه، مستلزم آگاهی دقیق از شرایط قانونی، رعایت مراحل گام به گام و تهیه مدارک مورد نیاز به شیوه صحیح است. دقت در تکمیل اطلاعات و پرهیز از هرگونه اشتباه، نقش کلیدی در موفقیت آمیز بودن این فرآیند دارد. همواره توصیه می شود در موارد پیچیده یا در صورت بروز هرگونه ابهام، با وکلای متخصص در حوزه اسناد تجاری مشورت نمایید تا از صحت اقدامات خود اطمینان حاصل کنید و از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع نمایید. آگاهی حقوقی و اقدام به موقع، کلید موفقیت در وصول مطالبات است.