اگر در چک نوشته شود بابت ضمانت
چکی که با عبارت «بابت ضمانت» صادر می شود، همچنان توسط بانک در صورت وجود موجودی، قابل وصول است. اما این عبارت، تبعات حقوقی مهمی در مسیر پیگیری قضایی دارد که هم صادرکننده و هم دارنده باید از آن آگاه باشند. عدم امکان پیگیری کیفری و عدم صدور اجرائیه مستقیم، از مهم ترین تفاوت های آن با چک عادی است که درک دقیق آن برای حفظ حقوق طرفین ضروری است.
چک به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش حیاتی در مبادلات اقتصادی و تضمین تعهدات ایفا می کند. این ابزار قدرتمند، نه تنها وسیله ای برای پرداخت وجه است، بلکه در بسیاری از قراردادها و معاملات به عنوان پشتوانه و ضمانت اجرایی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از چک بابت ضمانت، چه در قراردادهای اجاره، وام، حسن انجام کار یا سایر توافقات، پدیده ای رایج است که پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد. ابهاماتی نظیر قابلیت وصول بانکی، امکان پیگیری قضایی، و تفاوت آن با چک عادی، اغلب موجب سردرگمی و بروز مشکلات حقوقی برای صادرکنندگان و دارندگان این نوع چک ها می شود. درک دقیق ابعاد حقوقی و اجرایی چک ضمانت، به ویژه با توجه به تغییرات قانون جدید صدور چک و الزامات سامانه صیاد، برای تمامی فعالان اقتصادی، صادرکنندگان و دارندگان چک، امری اجتناب ناپذیر است. آگاهی از این جزئیات، نه تنها به تصمیم گیری آگاهانه کمک می کند، بلکه از وقوع اختلافات و ضررهای مالی و زمانی جلوگیری می نماید.
مفهوم شناسی چک ضمانت و باورهای رایج غلط
برای ورود به مباحث تخصصی تر پیرامون چک ضمانت، ابتدا لازم است تعریفی دقیق از این نوع چک ارائه داده و سپس به بررسی باورهای نادرستی که اغلب در خصوص آن وجود دارد، بپردازیم.
چک ضمانت چیست و چرا استفاده می شود؟
چک ضمانت، سندی است که صادرکننده به منظور تضمین ایفای یک تعهد یا حسن انجام یک کار، به دیگری (دارنده) تسلیم می کند. برخلاف چک عادی که عمدتاً ابزاری برای پرداخت فوری وجه محسوب می شود، هدف اصلی چک ضمانت، تضمین و پشتوانه است. این بدان معناست که پرداخت وجه چک، منوط به عدم انجام تعهد اصلی یا تخلف از شرایط قرارداد پایه خواهد بود. کاربردهای چک ضمانت بسیار گسترده است و نمونه های متداول آن شامل موارد زیر می شود:
- ضمانت اجاره: مستأجر به موجر چکی می دهد تا تضمین کند ملک را در پایان قرارداد تخلیه کرده و خسارتی به آن وارد نمی کند.
- ضمانت وام و تسهیلات: وام گیرنده برای تضمین بازپرداخت اقساط وام، چک ضمانت به موسسه مالی یا شخص وام دهنده می دهد.
- ضمانت حسن انجام کار: پیمانکار برای تضمین کیفیت و انجام به موقع پروژه، چکی را به کارفرما تسلیم می کند.
- ضمانت استخدام: در برخی مشاغل، از کارمندان چک ضمانت برای حسن انجام وظایف یا عدم افشای اسرار تجاری اخذ می شود.
در تمام این موارد، شرط اساسی برای اقدام حقوقی روی چک، اثبات عدم ایفای تعهد اصلی است. این تمایز بنیادین با چک عادی، مسیر پیگیری و حقوق و تکالیف طرفین را به شکل قابل توجهی تغییر می دهد.
باورهای غلط رایج درباره «چک بابت ضمانت»
در جامعه و حتی در میان برخی فعالان اقتصادی، باورهای غلطی درباره چک های ضمانت وجود دارد که می تواند به تصمیمات نادرست و بروز اختلافات منجر شود. شناخت این باورها و آگاهی از واقعیت حقوقی آن ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.
باور غلط اول: «اگر روی چک نوشته شود بابت ضمانت، بانک آن را وصول نمی کند.»
این تصور کاملاً اشتباه است. بانک ها در فرآیند وصول چک، صرفاً به موجودی حساب صادرکننده توجه می کنند و به عبارت «بابت ضمانت» یا هر قید دیگری که روی چک نوشته شده باشد، اعتنایی ندارند. از منظر بانکی، چک، سند قابل پرداخت است و اگر در تاریخ مندرج روی آن (یا تاریخ ارائه به بانک در صورت نبود تاریخ یا تاریخ روز) به بانک ارائه شود و موجودی کافی در حساب صادرکننده وجود داشته باشد، بانک موظف به پرداخت وجه آن به دارنده است. بنابراین، صرف درج عبارت «بابت ضمانت» مانع از وصول بانکی چک نخواهد شد.
باور غلط دوم: «چک ضمانت هرگز قابل پیگیری قضایی نیست.»
این باور نیز نادرست است. چک ضمانت قطعاً قابل پیگیری قضایی است، اما مسیر و نوع پیگیری آن متفاوت از چک عادی است. همانطور که در ادامه به تفصیل توضیح داده خواهد شد، دارنده چک ضمانت نمی تواند از تمامی اهرم های قانونی موجود برای چک های عادی (نظیر پیگیری کیفری یا صدور اجرائیه مستقیم) استفاده کند، بلکه باید از طریق طرح دعوای حقوقی و اثبات عدم ایفای تعهد اصلی، به مطالبه وجه چک بپردازد. بنابراین، قابلیت پیگیری وجود دارد، اما با محدودیت ها و تشریفات خاص خود.
آگاهی از این نکته کلیدی است که بانک ها به قید «بابت ضمانت» در متن چک توجهی نمی کنند و در صورت وجود موجودی، وجه چک را پرداخت خواهند کرد. این امر صادرکنندگان چک را ملزم می سازد که با دقت بیشتری در خصوص شروط و مستندات مربوط به ضمانت عمل کنند.
تفاوت های حقوقی و اجرایی: چک با قید «بابت ضمانت» در مقابل چک بدون قید
درک دقیق تمایز میان چک های عادی (بدون قید ضمانت) و چک های ضمانت (با قید بابت ضمانت) از جنبه های مختلف حقوقی و اجرایی، برای هر دو طرف معامله حیاتی است. این تفاوت ها، راهکارهای وصول و پیگیری قضایی را به کلی متحول می سازد.
جنبه های مختلف پیگیری و وصول چک ضمانت
الف) وصول وجه از طریق بانک (نقد کردن چک)
در این زمینه، تفاوتی بین چک عادی و چک ضمانت وجود ندارد. چه روی چک عبارت «بابت ضمانت» قید شده باشد و چه نشده باشد، در صورتی که دارنده چک آن را در تاریخ مندرج (یا تاریخ روز) به بانک ارائه دهد و حساب صادرکننده دارای موجودی کافی باشد، بانک مکلف است وجه چک را به دارنده بپردازد. بانک ها در فرآیند پرداخت، به ماهیت یا دلیل صدور چک کاری ندارند و صرفاً وضعیت موجودی را بررسی می کنند.
ب) پیگیری کیفری
این یکی از مهم ترین تفاوت هاست که مستقیماً به نفع صادرکننده چک ضمانت است. بر اساس ماده 13 قانون صدور چک، چک هایی که بابت تضمین انجام معامله یا تعهد صادر شده اند، فاقد وصف کیفری هستند. این بدان معناست که اگر صادرکننده، علی رغم عدم ایفای تعهد، وجه چک ضمانت را تامین نکند، دارنده نمی تواند از طریق شکایت کیفری اقدام به تعقیب و مجازات او نماید. این بند از قانون برای جلوگیری از سوءاستفاده از اهرم فشار کیفری در اختلافات صرفاً قراردادی وضع شده است.
ج) پیگیری از طریق صدور اجرائیه (قانون جدید چک – ماده 23)
قانون جدید صدور چک، به ویژه ماده 23 آن، امکان صدور اجرائیه مستقیم و سریع از دادگستری را برای چک های صیادی فراهم آورده است. این مزیت بزرگ، فرآیند وصول مطالبات را به شدت تسهیل می کند و دارنده چک را از طرح دعوای طولانی حقوقی بی نیاز می سازد. با این حال، چک های با قید «بابت ضمانت»، از این مزیت محروم هستند. به عبارت دیگر، دارنده چک ضمانت نمی تواند مستقیماً درخواست صدور اجرائیه از دادگستری نماید. او ابتدا باید در یک فرآیند حقوقی مستقل، عدم ایفای تعهد اصلی را در دادگاه اثبات کرده و پس از کسب حکم قطعی از دادگاه، می تواند بر اساس آن حکم و نه خود چک، اقدام به پیگیری اجرایی کند.
د) پیگیری حقوقی (طرح دعوا در دادگاه)
این مسیر، تنها راهکار و ابزار اصلی برای دارنده چک ضمانت است. در صورت عدم ایفای تعهد توسط صادرکننده، دارنده باید با طرح دعوای حقوقی (مطالبه وجه چک یا مطالبه خسارت ناشی از عدم ایفای تعهد)، ابتدا در دادگاه اثبات کند که تعهد اصلی محقق نشده است. این فرآیند مستلزم ارائه مستندات، مدارک و شواهد قوی است که نشان دهد صادرکننده به تعهد خود عمل نکرده و در نتیجه، دارنده حق وصول وجه چک ضمانت را دارد. این مسیر در مقایسه با صدور اجرائیه مستقیم، زمان برتر و پرهزینه تر خواهد بود.
ه) دعوای خیانت در امانت (برای صادرکننده چک)
این بخش، مهم ترین امتیاز و مزیت درج عبارت «بابت ضمانت» برای صادرکننده چک است. اگر صادرکننده به تعهد خود عمل کند و دارنده، علی رغم ایفای تعهد، چک ضمانت را به صورت غیرقانونی وصول نماید یا آن را به دیگری منتقل کند، صادرکننده می تواند با ارائه مستندات و شواهد کافی، دعوای خیانت در امانت را علیه دارنده مطرح کند. چک ضمانت در حکم یک امانت نزد دارنده است و در صورت تخلف او از شرایط توافق، جرم خیانت در امانت محقق می شود. اثبات این امر در مورد چک های عادی که قید ضمانت ندارند، بسیار دشوارتر است، زیرا در مورد چک های بدون قید، اصل بر مدیون بودن صادرکننده و حق دارنده برای وصول وجه است.
جدول مقایسه ای جامع: تفاوت های کلیدی
برای درک بهتر تفاوت های حقوقی و اجرایی انواع چک، جدول زیر به مقایسه جنبه های مختلف پیگیری و وصول می پردازد:
| ویژگی/نوع چک | چک عادی پرداخت | چک ضمانت (بدون قید صریح) | چک ضمانت (با قید «بابت ضمانت») |
|---|---|---|---|
| وصول بانکی (در صورت موجودی) | قابل وصول | قابل وصول | قابل وصول (بانک به قید توجهی ندارد) |
| پیگیری کیفری | بله (در صورت عدم وصول و رعایت شرایط قانونی) | بله (مگر اینکه صادرکننده ضمانتی بودن آن را اثبات کند که دشوار است) | خیر (طبق ماده 13 قانون صدور چک) |
| صدور اجرائیه مستقیم (ماده 23 قانون جدید) | بله (برای چک های صیادی ثبت شده) | بله (برای چک های صیادی ثبت شده، مگر اینکه صادرکننده ضمانتی بودن آن را اثبات کند) | خیر (دارنده باید ابتدا عدم ایفای تعهد را اثبات کند) |
| پیگیری حقوقی (طرح دعوا) | بله (همواره این مسیر باز است) | بله (مسیر اصلی، با دشواری اثبات ضمانتی بودن) | بله (تنها مسیر اصلی برای مطالبه وجه و اثبات عدم ایفای تعهد) |
| دعوای خیانت در امانت (برای صادرکننده) | بسیار دشوار (اصل بر مدیون بودن است) | دشوار (نیاز به اثبات قصد امانت و تخلف) | بله (در صورت ایفای تعهد و سوءاستفاده دارنده، با ارائه مستندات) |
چک های صیادی و الزامات آن برای چک ضمانت
با معرفی سامانه صیاد و قانون جدید صدور چک، تحولات چشمگیری در نحوه صدور، ثبت، و پیگیری چک ها ایجاد شده است. این تغییرات، شامل حال چک های ضمانت نیز می شود و رعایت آن ها برای هر دو طرف معامله ضروری است.
چک های صیادی و الزامات آن برای چک ضمانت
قانون جدید چک (مصوب 1397)، ثبت کلیه چک های صیادی را در سامانه صیاد الزامی کرده است. این الزام، بدون توجه به ماهیت چک (پرداخت یا ضمانت)، صدق می کند. بنابراین، حتی چک های ضمانت نیز باید در سامانه صیاد ثبت شوند. عدم ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد، به معنای عدم امکان وصول آن از طریق بانک و از دست دادن هرگونه اعتبار و قابلیت پیگیری حقوقی است. این امر، ریسک بزرگی برای دارنده چک ایجاد می کند و اعتبار چک را به کلی از بین می برد.
فرآیند ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد، مشابه ثبت چک های عادی است و معمولاً از طریق اپلیکیشن های پرداخت مجاز یا سامانه های بانکی انجام می شود. مراحل کلی شامل وارد کردن مشخصات چک (شناسه 16 رقمی صیادی)، اطلاعات صادرکننده، گیرنده، مبلغ، و از همه مهم تر، قید بابت (مثلاً بابت ضمانت قرارداد شماره …) و تاریخ است. دارنده نیز پس از صدور، باید چک را در سامانه تایید کند.
موضوع مهم تاریخ در چک ضمانت صیادی
یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل در خصوص ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد، بحث تاریخ است. در چک های عادی، تاریخ مندرج، تاریخ سررسید پرداخت است. اما در چک ضمانت، که پرداخت آن مشروط به عدم ایفای تعهد است، تاریخ چه معنایی دارد؟
- تاریخ سررسید تعهد یا تاریخ روز؟ قانون در این خصوص صراحت ندارد و این امر به توافق طرفین بستگی دارد. برخی معتقدند تاریخ باید همان تاریخ صدور چک باشد، و برخی دیگر تاریخ احتمالی اتمام یا نقض تعهد را پیشنهاد می کنند. با این حال، توصیه می شود که طرفین در خصوص تاریخ، به صورت کتبی و شفاف توافق کنند.
- اثر عدم درج تاریخ صحیح در سامانه صیاد: اگر تاریخ در سامانه صیاد، تاریخی زودتر از موعد تخلف از تعهد باشد، دارنده می تواند آن را زودتر به اجرا بگذارد. برعکس، اگر تاریخ بسیار دیر باشد، دارنده ممکن است با مشکلاتی در پیگیری مواجه شود.
توصیه اکید این است که تاریخ چک ضمانت در سامانه صیاد، با تاریخ قرارداد یا تعهدی که چک برای آن صادر شده، هماهنگ باشد و شرایط و زمان دقیق برگشت زدن چک، به صورت روشن و مکتوب در قرارداد اصلی قید شود. این شفافیت، از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می کند.
ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد، یک الزام قانونی است که نادیده گرفتن آن منجر به بی اعتباری چک و عدم قابلیت پیگیری می شود. توافق شفاف و کتبی بر سر تاریخ و شرایط بازپرداخت، از بروز مشکلات جدی جلوگیری می کند.
اثر عدم ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد
عدم ثبت چک ضمانت در سامانه صیاد، چک را فاقد اعتبار قانونی می سازد. به این معنی که:
- بانک از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد.
- دارنده نمی تواند از طریق مراجع قضایی (دادگاه یا اجرای ثبت) برای مطالبه وجه آن اقدام کند.
- چک حتی به عنوان یک سند عادی نیز اعتبار چندانی نخواهد داشت، چرا که قانون گذار قصد داشته تمامی نقل و انتقالات چک های صیادی را تحت نظارت و ثبت سامانه صیاد قرار دهد.
لذا، اصرار بر ثبت صحیح و کامل اطلاعات چک ضمانت در سامانه صیاد، به خصوص قید «بابت ضمانت» و ذکر دقیق مشخصات تعهد اصلی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
توصیه های کاربردی و نکات طلایی
برای صادرکنندگان و دارندگان چک ضمانت، رعایت نکات و توصیه های کاربردی زیر می تواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرده و حقوق آن ها را در یک معامله تضمین کند.
نکات کلیدی برای صادرکنندگان چک ضمانت
- قید دقیق عبارت «بابت ضمانت» و جزئیات تعهد: همیشه عبارت «بابت ضمانت انجام قرارداد شماره … مورخ …» یا «بابت تضمین حسن انجام کار» را به وضوح روی متن چک و در سامانه صیاد قید کنید. هرچه جزئیات تعهد اصلی (مانند شماره و تاریخ قرارداد یا ماهیت دقیق تعهد) بیشتر باشد، مستندات شما در صورت بروز اختلاف قوی تر خواهد بود.
- نگهداری کپی از چک و مستندات تعهد: یک نسخه کپی از چک صادر شده و تمامی مدارک مربوط به تعهد اصلی (قرارداد، رسیدها، صورتجلسات) را به دقت نگهداری کنید. این مدارک، اصلی ترین سند دفاعی شما در صورت سوءاستفاده احتمالی دارنده خواهند بود.
- اثبات ایفای تعهد: تمام تلاش خود را برای جمع آوری مدارک و شواهد دال بر انجام کامل تعهدات خود به کار بگیرید. برای مثال، رسید پرداخت اقساط، گواهی اتمام پروژه، یا صورتجلسه تحویل ملک. این اسناد، پشتوانه اصلی شما برای طرح دعوای خیانت در امانت است.
- تنظیم توافق نامه کتبی مجزا: علاوه بر قید روی چک، یک توافق نامه کتبی جداگانه بین خود و دارنده تنظیم کنید. در این توافق نامه، به وضوح شرایط و زمان بازگرداندن چک ضمانت (پس از ایفای تعهد)، نحوه رسیدگی به اختلافات، و حتی نحوه نگهداری چک را قید کنید. این سند، بار اثبات را در صورت بروز مشکل، برای شما آسان تر می کند.
- هوشیاری در خصوص تاریخ ثبت در سامانه صیاد: هنگام ثبت چک در سامانه صیاد، به تاریخی که برای چک درج می شود، دقت کنید. سعی کنید تاریخ چک با تاریخ پایان تعهد یا توافقات شما همخوانی داشته باشد و از درج تاریخ های نامعقول یا بسیار زودتر از موعد خودداری کنید.
نکات کلیدی برای دارندگان چک ضمانت
- در صورت امکان، چک بدون قید «بابت ضمانت» دریافت کنید: اگر شرایط معامله اجازه می دهد، تلاش کنید به جای چک ضمانت، یک چک عادی (بدون قید ضمانت) دریافت کنید. این کار، مسیرهای حقوقی شما را در صورت عدم ایفای تعهد، به شدت ساده تر و سریع تر می کند (امکان پیگیری کیفری و صدور اجرائیه مستقیم).
- نگهداری مستندات عدم ایفای تعهد: در صورتی که چک ضمانت دریافت می کنید، تمامی شواهد و مدارکی را که نشان دهنده عدم ایفای تعهد از سوی صادرکننده است، به دقت جمع آوری کنید. برای مثال، مکاتبات، پیام ها، گزارش کارشناسی، یا اظهارنامه های قضایی که نشان دهنده تخلف صادرکننده از قرارداد اصلی است.
- قدم اول در صورت عدم ایفای تعهد: برگشت زدن چک: در صورت عدم ایفای تعهد از سوی صادرکننده و پس از فرا رسیدن زمان توافق شده برای وصول چک، حتماً نسبت به برگشت زدن چک اقدام کرده و گواهی عدم پرداخت را از بانک اخذ کنید. این گواهی، سند اصلی شما برای پیگیری های حقوقی بعدی است.
- آگاهی از مسیر حقوقی: به یاد داشته باشید که در مورد چک ضمانت، مسیر شما عمدتاً حقوقی است و باید برای طرح دعوا در دادگاه و اثبات عدم ایفای تعهد آماده باشید. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد، لذا صبور و مجهز به مدارک کافی باشید.
- توجه به تاریخ ثبت در سامانه صیاد و توافقات مربوطه: هنگام دریافت چک ضمانت و تایید آن در سامانه صیاد، به تاریخی که صادرکننده برای چک درج کرده است، توجه کنید. اطمینان حاصل کنید که این تاریخ با توافقات شما و شرایط بازپرداخت همخوانی دارد.
چک ضمانت تخلیه ملک
چک ضمانت تخلیه ملک، یکی از رایج ترین انواع چک های ضمانت است که مستأجر در زمان عقد قرارداد اجاره به موجر می دهد. هدف از این چک، تضمین تخلیه به موقع ملک و همچنین جبران خسارات احتمالی وارده به ملک توسط مستأجر است. در مورد این نوع چک، نکات ویژه ای وجود دارد:
- شرط اصلی: عدم تخلیه به موقع یا ورود خسارت: موجر تنها در صورتی می تواند به سراغ وصول این چک برود که مستأجر در موعد مقرر، ملک را تخلیه نکرده باشد یا خساراتی بیش از حد متعارف به ملک وارد کرده باشد.
- مستندات لازم برای موجر: در صورت عدم تخلیه، موجر باید با ارائه مدارکی مانند قرارداد اجاره، صورتجلسه تحویل ملک در ابتدای اجاره، و اخطاریه عدم تخلیه، عدم ایفای تعهد مستأجر را اثبات کند. در مورد خسارت، ارائه کارشناسی و فاکتورهای تعمیر، ضروری است.
- اهمیت قید «بابت ضمانت تخلیه»: هرچه عبارت «بابت ضمانت تخلیه ملک مورد اجاره به آدرس …» دقیق تر روی چک قید شده باشد، در صورت سوءاستفاده موجر (مثلاً وصول چک علی رغم تخلیه به موقع)، دفاع از حق مستأجر (طرح دعوای خیانت در امانت) آسان تر خواهد بود.
سوالات متداول
آیا چک ضمانت سفید امضا معتبر است؟
بله، چک ضمانت سفید امضا، به شرط وجود توافق و امضای صادرکننده، معتبر است. اما این نوع چک ریسک بسیار بالایی برای صادرکننده دارد، زیرا دارنده می تواند هر مبلغ و تاریخی را روی آن درج کند. در صورت سوءاستفاده دارنده، اثبات توافقات شفاهی برای صادرکننده دشوار خواهد بود و بار اثبات سوءاستفاده بر عهده صادرکننده است. با این حال، در صورت اثبات سوءاستفاده، جرم خیانت در امانت ممکن است محقق شود.
مهلت قانونی برای اقدام حقوقی روی چک ضمانت چقدر است؟
مهلت قانونی برای اقدام حقوقی روی چک، به طور کلی پنج سال از تاریخ سررسید یا تاریخ برگشت خوردن چک است. اما برای چک های ضمانت، این مهلت می تواند به طول زمان اجرای تعهد اصلی نیز مرتبط باشد. به این معنا که تا زمانی که تعهد اصلی پابرجاست، چک ضمانت نیز اعتبار خود را حفظ می کند و پس از نقض تعهد و برگشت خوردن چک، مهلت قانونی پیگیری آغاز می شود.
آیا چک ضمانت قابل انتقال (پشت نویسی) است؟
بله، چک ضمانت مانند سایر چک ها قابل انتقال از طریق پشت نویسی (ظهرنویسی) است. اما در صورتی که چک با قید «بابت ضمانت» صادر شده باشد و به شخص ثالثی منتقل شود، این قید برای شخص ثالث نیز معتبر خواهد بود و دارنده جدید نیز تنها پس از اثبات عدم ایفای تعهد اصلی می تواند وجه آن را مطالبه کند. با این حال، انتقال چک ضمانت می تواند پیچیدگی های حقوقی خاص خود را داشته باشد و بهتر است با احتیاط صورت گیرد.
چگونه می توان از چک ضمانت سوءاستفاده کرد و راه های جلوگیری چیست؟
سوءاستفاده از چک ضمانت زمانی رخ می دهد که دارنده، علی رغم ایفای تعهد توسط صادرکننده، اقدام به وصول یا انتقال چک کند. راه های جلوگیری شامل موارد زیر است:
- برای صادرکننده: قید دقیق عبارت «بابت ضمانت» و جزئیات تعهد روی چک و در سامانه صیاد، نگهداری تمامی مستندات ایفای تعهد، تنظیم توافق نامه کتبی شفاف برای بازگرداندن چک، و اخذ رسید استرداد چک.
- برای دارنده: در صورت ایفای تعهد، بلافاصله چک را به صادرکننده بازگرداند و رسید دریافت کند.
در صورت سوءاستفاده، صادرکننده می تواند با ارائه مستندات محکم، دعوای خیانت در امانت را علیه دارنده مطرح کند.
هزینه های دادرسی برای پیگیری چک ضمانت چگونه محاسبه می شود؟
در پیگیری حقوقی چک ضمانت، هزینه های دادرسی بر اساس میزان خواسته (مبلغ چک) و بر مبنای درصدی از آن محاسبه می شود. این هزینه در مراحل بدوی و تجدیدنظر متفاوت است و معمولاً شامل 3.5% از مبلغ خواسته در مرحله بدوی و 4.5% در مرحله تجدیدنظر می شود. این هزینه ها در مقایسه با روش صدور اجرائیه مستقیم برای چک های عادی، می تواند بیشتر باشد، زیرا فرآیند دادرسی طولانی تر است و نیاز به دفاع و ارائه مستندات بیشتری دارد.
در مجموع، درک دقیق ابعاد حقوقی چک های ضمانت، هم برای صادرکنندگان و هم برای دارندگان، از اهمیت حیاتی برخوردار است. آگاهی از تفاوت های این نوع چک با چک عادی، به ویژه در زمینه پیگیری کیفری و امکان صدور اجرائیه مستقیم، می تواند از بروز بسیاری از مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری کند. با توجه به الزامات قانون جدید چک و سامانه صیاد، ثبت دقیق و شفاف سازی ماهیت ضمانت در هر دو طرف معامله، گامی اساسی در جهت حفظ حقوق و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی است.