غزال زیاری: ۷۹ سال بعد از میلاد مسیح، فوران آتشفشان وزوو در پُمپئی ایتالیا، ویرانی‌های زیادی بر جا گذاشت. حفاری‌های جدید باستان‌شناسان در این منطقه حکایت از آن دارد که در زمان وقوع آتشفشان، دو مرد به دنبال سرپناه، وارد خانه‌ای بزرگ در مرکز مدرن این شهر شدند. بعد از وقوع آتشفشان، اکثر ساکنان منطقه در اثر فوران گازهای داغ و خاکستری که از کوه بیرون زده بود، خفه شدند یا سوختند ولی این دو نفر سرنوشت متفاوتی داشتند و از فوران آتشفشان جان سالم به دربردند، اما در اثر وقوع زلزله جانشان را از دست دادند.
به گزارش مجله رز، آخرین دقایق زندگی این دو مرد که به طرز ماهرانه‌ای با بازسازی صحنه و آنالیز اتاقی در خانه‌ای بزرگ در پمپئی به تصویر کشیده شده، درواقع اولین شواهد مستقیمی است که نشان می‌دهد هم‌زمان با فوران آتشفشان، زلزله‌ای نیز در آن منطقه رخ داده و همین لرزه‌ها مسبب برخی از تخریب‌هایی است که شهر باستانی پمپئی را دفن کرده است.
کریستینا کیلگرو، باستان‌شناس زیستی دانشگاه فلوریدا گفت: «این اولین بار است که چنین ریزکاوشی را در اتاقی خاص شاهدیم. باستان‌شناسان با دقت تمام، لایه‌های ریز خاکستر و سنگ‌های آتش‌فشانی را بررسی کردند تا وقایعی را که در مدت چند ساعت یا حتی چند دقیقه رخ داده بود، بازسازی کنند.»
تخریب شهر در دو مرحله
اکثر دانشمندان بر این باورند که تخریب پمپئی در دو مرحله اتفاق افتاده است؛ در ابتدا سنگ‌های آتش‌فشانی و خاکستر ناشی از فوران آتشفشان وزوو بر شهر بارید و باعث خفگی بسیاری از افراد و مدفون شدن آن‌ها شد و چند ساعت بعد، جریان‌های آذرآواری (توده‌های گاز داغ و خاکستر) به پایین کوه سرازیر شد، شهر را پوشاند و بقیه بازماندگان را به کام مرگ فرو برد.
تنها گزارش موجود درباره این رخداد طبیعی ناگوار را پلینی جوان از آن‌سوی خلیج آتشفشان به روایت درآورده که می‌گوید پس از فوران اولیه آتشفشان وزوو، زمین هم به‌شدت لرزید؛ اما تا پیش‌ازاین، محققان هیچ نشانه واضحی از وقوع و خسارات احتمالی زلزله در ویرانه‌های پمپئی پیدا نکرده بودند.
دو مرد با سرنوشتی متفاوت
اما شواهد جدید، نتیجه حفاری‌های اخیر در دو اتاق واقع در بلوک مرکزی شهر پمپئی به نام Insula of the Chaste Lovers است. باستان‌شناسان اخیراً این اتاق را که حدود دو هزار سال زیر مواد آتش‌فشانی مدفون بود، حفاری کردند و در آن به بقایای اسکلت دو مرد رسیدند که در گوشه‌ای، زیر دیواری فروریخته به حالت خمیده بودند.
گروهی از باستان‌شناسان، زمین‌شناسان و مردم‌شناسان مثل کارآگاه‌های جنایی به صحنه نزدیک شدند و متوجه شدند که اسکلت‌ها روی لایه‌ای از سنگ‌های آتش‌فشانی قرار دارد که از طریق پنجره وارد خانه شده بود. این موضوع، حاکی از آن است که این دو مرد، از فاز اولیه فوران آتشفشان جان سالم به دربرده بودند و در جستجوی پناهگاه وارد این اتاق شده بودند.
در هیچ‌یک از اسکلت‌ها، نشانه‌ای از خفگی یا سوختگی مشاهده نشد که نشان می‌دهد مرگ آن‌ها با جریان‌های آذرآواری بعدی رقم خورده بود. تروماهای فشاری شدید در این دو اسکلت، مشابه افرادی بود که در اثر زلزله جانشان را از دست می‌دهند. دومینیکو اسپاریس، باستان‌شناس موسسه ملی ژئوفیزیک و آتش‌فشان‌شناسی ایتالیا (INGV) و نویسنده اصلی مقاله گفت: «ما همه قطعات را مثل پازل کنار هم قرار می‌دهیم.»
کارلا بوتاری، باستان‌شناسی از INGV هم به این نکته اشاره‌کرده که وضعیت خمیده اسکلت‌ها نیز این ایده را که آن‌ها در زلزله کشته شده‌اند، تقویت می‌کند. اگر آن‌ها براثر خفگی مرده بودند، در وضعیت آرام‌تری که بیانگر مرگ آهسته‌تری است، قرار می‌گرفتند.
البته هیچ علامتی که نشان دهد فعالیت‌های آتش‌فشانی باعث فروریختن دیوارها شده باشد، رؤیت نشد. اعضای این تیم متوجه شدند که با باریدن سنگ‌های آتش‌فشانی روی شهر، این خانه سالم باقی‌مانده بود و جهت دیوارها و نحوه ریزش آن‌ها، تخریب توسط جریان‌های آذرآواری را رد می‌کرد.
زلزله بعد از فوران آتشفشان
به گفته محققان، همه شواهد حاکی از آن است که پس از مرحله اول فوران آتشفشان، زلزله‌ای رخ داده و به دنبال آن، جریان‌های آذرآواری روی شهر پمپئی باریدن گرفته و ساختمان‌هایی که قبلاً توسط زمین‌لرزه‌های قبل از فوران تضعیف شده بودند، در اثر زلزله اصلی ویران شده‌اند.
درعین‌حال این زلزله احتمالاً باعث مرگ افرادی شده است که از ویرانی اولیه جان سالم به دربرده بودند. اسپاریس می‌گوید: «در طول زلزله، افراد زیادی سعی کردند تا از پناهگاه‌های خود فرار کنند؛ اما احتمالاً با ورود سریع جریان‌های آذرآواری دیگر هیچ انتخاب نجات‌دهنده‌ای نداشتند.»
کیلگرو دراین‌باره گفته: «باید در کاوش‌های آینده در پمپئی، از تجزیه‌وتحلیل‌های دقیقی که در مطالعه جدید مورد استفاده قرار گرفت، بهره‌گیری شود. این سایت‌ها منابع تجدید پذیری نیستند و مهم است که در مورد هر چیزی که می‌توانیم گزارش تهیه کنیم؛ چراکه این زمینه دیگر هرگز وجود نخواهد داشت. ما هرگز پمپئی دیگری نخواهیم داشت.»
منبع: science
۵۴۳۲۱