انتخابات در ایران برآیندی از هویت‌های جمعی

به گزارش مجله رز، مریم فروزان نیا، کارشناس ارشد علوم تربیتی در سرمقاله قدس نوشت: انتخابات در ایران از منظر تاریخی سابقه طولانی ندارد، اما روندی پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. نخستین جرقه انتخابات در پی ورود مفاهیم جدید مدنی توسط روشنفکرانِ دوران مشروطه در ایران ‌زده شد که از طریق سفر به اروپا و انتشار روزنامه‌ها در ایران آغاز شد. نخستین انتخابات در ایران به سال ۱۳۱۹ خورشیدی و به انتخابات مجلس شورای ملی در پی انقلاب مشروطیت و تثبیت نظام پارلمانی برمی‌گردد که تا به امروز نیز با تغییراتی ادامه دارد. این فرایند همیشه تحت تأثیر عوامل سیاسی، اجتماعی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و… قرار داشته است.

جامعه‌شناسی انتخابات ایران به بررسی و تحلیل عوامل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در فرایندِ شروع و اعلام نتایج انتخابات می‌پردازد که در محورهای مختلفی بنا بر اهمیت آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در اینجا می‌توان همه عوامل را در یک محور توضیح داد که شمول قلمرو آن همه‌ موارد دیگر را دربر می‌گیرد و آن «نقش هویت‌های جمعی» است. تاکنون هویت‌های جمعی نقش مهمی در انتخابات ایران ایفا کرده‌اند و همیشه تأثیرگذاری آن مشهود بوده است و کماکان ادامه دارد، برخی از این هویت‌های جمعی به شرح زیر است:

۱- هویت‌های مذهبی: هویت‌های مذهبی بنا بر جنبه‌های خاص خود از مهم‌ترین عوامل در تأثیرگذاری انتخابات ایران است که بنابر تعلقات مذهبی رأی‌دهندگان، نقش نهادهای مذهبی، تفسیرهای مذهبی از سیاست و حاکمیت، اولویت‌بندی مسائل مذهبی عامل اساسی در تحلیل فرایند انتخابات در ایران بوده‌است.
 

۲- هویت‌های قومی: هویت‌های قومی نیز بنا بر جنبه‌های خاص خود از جمله توزیع و ترکیب جمعیت قومی در ایران، تعلقات قومی رأی‌دهندگان، نمایندگی اقوام در حاکمیت، مسائل قومی در برنامه‌های انتخاباتی یک عامل مهم در انتخابات ایران بوده است.
 

۳- هویت سیاسی: هویت‌های سیاسی در محوریت گرایش‌های ایدئولوژیک و سیاسی نامزدها و احزاب، موضع‌گیری‌ها و برنامه‌های سیاسی نمایندگان و نامزدها و افراد حاضر در صحنه سیاسی، سوابق و پیشینه‌های سیاسی، تعلقات جناحی و جریان‌های سیاسی، شبکه‌های ارتباطی و پشتیبانی سیاسی نقش محوری در انتخاب رأی‌دهندگان ایفا کرده‌اند.
 

۴- هویت طبقاتی: هویت طبقاتی در مسائلی چون پایگاه اجتماعی -اقتصادی نامزدها، پیوند با طبقات اجتماعی( چون کارگران، کارمندان، کشاورزان، بازاریان، روشنفکران، خواص و عامه ) برنامه‌ها و مطالبات طبقاتی پایگاه حمایتی در میان طبقات مختلف، رویکردهای توزیعی و تبعیض‌آمیز و ضد تبعیض نقش مهمی در جلب آرا میان طبقات اجتماعی داشته‌اند.
 

۵- هویت جنسیتی: از آن‌جا که نیمی از جمعیت ایران را زنان تشکیل می‌دهند برنامه‌های انتخاباتی مختلفی چون حضور و نمایندگی زنان در عرصه انتخابات، مطالبات و برنامه‌های زنان، نگرش و رفتار جنسیتی نامزدها بخش مهمی از فرایند جامعه در انتخابات ایران را تشکیل می‌دهند.
 

۶- هویت رسانه‌ای: این عامل به‌خصوص در نوع خود مهم و جدید است و می‌توان گفت مهم‌ترین عامل در عصر حاضر نیز هست؛ زیرا هویت رسانه‌ای در جنبه‌های خود یعنی نقش و جایگاه رسانه‌ها، حضور و نفوذ رسانه‌ها، سیاست رسانه‌ای حاکمیت، بازنمایی و تصویرسازی نامزدها، جذب و مشارکت افکار عمومی، اطلاع‌رسانی و شفافیت، پوشش رقابت‌ها و مناظره‌ها، تخریب کاندیداها و تغییر افکار عمومی از جنبه‌های مهم هویتی در جامعه‌شناسی انتخابات ایران است.
پس، فرایند انتخابات در کشور با شناخت جامعه‌شناسی انتخابات ایران و شناخت این محورها و نقش و تأثیر آن‌ها می‌تواند ما را به درک عمیق این اتفاق مهم و پرتکرار در کشور رهنمون کند.

انتهای پیام