آجر چیست؟ آجر اولین متریال ساخت بنا در گذشته محسوب می شود که انسان های اولیه با دیدن پخته شدن گل در کنار اجاق ها به اشکالی زیباتر و همچنین سخت تر از کلوخ پی بردند.
در معماری سنتی ایران، آجر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و آجرپزی و مصرف آن در هر جایی که خاک آن مناسب و در دسترس بوده، رایج شده است.
امروزه با وجود پیشرفت و توسعه چشم گیر صنعت ساختمان سازی، هنوز هم انواع آجرها مورد توجه مردم، طراحان و ساختمان سازان می‌باشد و شکل و رنگی جدید و متناسب با نیازهای روز به خود گرفته است. در ادامه این مقاله به موضوعات جذابی از آجر ساده چیست، خاک آجر چیست و… پرداخته ایم که هر آنچه در مورد آجر نمی دانستید را قرار است در اینجا و در ادامه بفهمید، بنابراین ادامه مطلب را از دست ندهید.
خاک آجر چیست؟
خاک آجر چیست؟ یکی از پر تکرارترین سوال هایی است که افراد در خصوص آجر به دنبال آن هستند. خاک آجر با توجه به نوع آجرها متفاوت است و رایج ترین نوع آن خاک رس می باشد. اما برای تولید آجری با کیفیت و مرغوب، آهک موجود در خاک رس نباید زیاد باشد.
خاک آجر از چیست؟ خاک آجر با توجه به نوع آجرها متفاوت است
به طور کلی در ترکیبات خاک آجر از مواد زیر استفاده می شود که با توجه به نوع آجر متفاوت است:
- خاک رس
- فلدسپات
- سولفات
- سنگ آهک
- ماسه
- املاح آهن
- سیلیس
- آلومین
برای تولید آجرهای نسوز از خاک نسوز استفاده می کنند و وجود این خاک باعث شده است تا آجر نما نسوز از مقاوم ترین انواع آجرها در برابر حرارت و آتش باشد. در میان انواع آجرها، آجر نما نسوز به دلیل خاک آن مقاومت بیشتری در برابر حرارت و آتش و تغییرات دمایی هوا دارد.
با کلیک روی دکمه زیر آجر نسوز و انواع آن را بیشتر بشناسید:
پیشینه و تاریخ آجر چیست؟
ساخت، تهیه و استفاده از آجر از آسیای غربی رواج پیدا کرد، سپس به مصر، هندوستان و نقاط دیگر جهان منتقل شد. در ایران هم باستان شناسان باقی مانده کوره‌های آجرپزی که قدمت آنها به بیش از ۶۰۰۰ سال پیش میرسد را در اطراف شوش و تپه‌های سیلک کاشان مشاهده کرده اند.
استفاده از آجر در ایران در دوره‌های ساسانیان، سلجوقیان و صفویان رونق یافت و در دوران قاجاریان، جایگاه آن به اوج خودش رسید.
از جمله آثار باستانی بسیار معروف در ایران که آجر نقش بنای اصلی آنها می باشد می توان آثاری مثل طاق کسری، مسجدهای جامع اصفهان، منارجنبان، عمارت عالی قاپو، سی و سه پل، پل خواجو، ارگ بم، قلعه شوش و… را نام برد.
در شهرهای مختلف ایران، آجر به شکل‌هایی گوناگون و معماری بی‌نظیر در مکان‌هایی مثل مساجد، مقبره‌ها، آتشکده‌ها، کاروان سراها، حمام‌های عمومی، بناهای شاهی، بازارچه‌ها، حجره‌ها، آب انبارها و… به کار گرفته شده است. با گذر زمان و افزایش ساخت و ساز ساختمان‌های چند طبقه و مستحکم، کاربرد آجر در اسکلت ساختمان‌ها به مرور زمان کمتر شد و مصالحی چون آهن، بتن، تیرچه بلوک و… روی کار آمدند. امروزه از آجر عمدتا در تیغه کشی دیوارها و نمای بیرونی ساختمان و بخشی از نمای داخلی آن استفاده میشود.
نحوه پخت آجر چگونه است؟
از ترکیب خاک رس با آب، گلی به نام خشت ساخته شده و از پخته شدن خشت و تغییرات آن بر اثر گرما، ساختار درونی آجر تشکیل میشود. به طور کلی آجر به ۲ روش سنتی و ماشینی تولید می شود که مراحل خشک کردن و قالب گیری در این دو روش متفاوت می باشند.
۶ مرحله اصلی تولید آجر چیست؟
- استخراج مواد خام: خاک رس توسط لودرها جمع آوری و با کامیون به سمت کارخانه حمل می شود، سپس خاک سطحی را کنار زده و ریشه گیاهان را از خاک جدا می کنند تا باعث پوکی آجرها نشوند.
- آماده کردن مواد خام: در اینجا تکه ها بزرگ سنگ را جدا کرده و به سنگ شکن میفرستند و بعد خاک را به صورت گرد در می آورند. در ادامه با توجه به رنگ آجر میزان اکسید آهن را کم و اضافه می کنند تا هنگام پخت به رنگ دلخواه در آید.
- ساخت گل برای تولید: به گرد خاک ایجاد شده آب اضافه می کنند تا حالت چسبندگی و قابلیت شکل دهی پیدا کند. هرچه دانه های خاک پیوسته تر، میزان آب بهینه و شکل دهی با فشار بیشتری همراه باشد، آجر مقاومت بالایی خواهد داشت.
- قالب گیری یا خشت زنی: قالب گیری به دو روش سنتی و ماشینی انجام می شود. در روش سنتی که تمام مراحل با دست انجام می شوند گل را در قالب چوبی که کفه ندارد می ریزند و با دست صاف می کنند. سپس قالب خشت را بر می دارند و در هوای آزاد قرار می دهند تا خشک شود که پروسه ای زمانبر و پر هزینه می باشد. اما در روش ماشینی قالب خشت را در کوره و یا خشک کن قرار می دهند.
- خشک کردن خشت: از آنجایی که آب موجود در خشت ها زیاد است ابتدا آن را در دمای پایین تر از پخت خشک می کنند، جهت جلوگیری از ترک خوردن و انقباض سریع خشت ها باید به آرامی در کوره خشک شوند. در روش سنتی خشت ها را کنار یکدیگر می چینند تا در آفتاب خشک شود که بین ۳ الی ۱۵ روز طول می کشد اما در کوره بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت این کار زمان می برد.
- پختن خشت ها: آجرها پس از خشک شدن توسط ارابه ها وارد کوره های بزرگ شده که در دمای تقریبا ۹۰۰ درجه سانتی گراد بین ۴۰ تا ۱۵۰ ساعت با توجه به کوره و خاک پخته می شوند و از در دیگر کوره ها خروج پیدا می کنند. در این مرحله می توان در زمانی معین با اضافه کردن سوخت به آجرها رنگ های متفاوتی برای آنها ایجاد کرد.
انواع آجر چیست؟
انواع آجر چیست؟ آجرها برای ساخت و ساز بسیار حیاتی بوده و اغلب سنگ بنایی برای بیشتر ساخت و سازها محسوب می شوند. این روزها، انواع آجرهای مورد استفاده در ساخت و ساز ساختمان، با استحکام و پایداری بهتر، همگی با هزینه کمتر، تصفیه شده اند.
آجر نه تنها در صنعت ساختمان سازی بلکه در سایر موارد زندگی افراد نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرده است که در ادامه تمامی آجرهای پر کاربرد معرفی و بررسی شده اند.
آجر نسوز چیست؟
آجر چیست؟ آجر نسوز یکی از مدرن ترین آجرها می باشد
آجر نسوز یکی از مدرن ترین و محبوب ترین انواع آجر در بین مهندسین و معماران محسوب می شود. این آجر که از خاک نسوز تولید شده در برابر حرارت و آتش بسیار مقاوم می باشد، به همین دلیل در ساخت باربیکیو، شومینه، تنور و کوره از آجر نسوز بسیار استفاده می شود.
دسترسی به قیمت آجر نسوز در تاریخ روز و درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه
آجر نما نسوز در بین انواع آجرها از تنوع رنگی و طرح های مختلف بسیاری برخوردار است. طیف رنگی آجر نسوز با توجه به میزان حرارت کوره تعیین می شود. محبوب ترین این رنگ ها، طیف رنگی قرمز روشن تا قرمز تیره (آجر انگلیسی) و آجر شاموتی نسوز (کرم، طلایی، خردلی و پرتقالی) است.
آجر ضد زلزله
آجر ضد زلزله یکی از کاربردی ترین اختراعات بشر می باشد که در ترکیبات آن از خاک رس، خاک اره، روان کننده، پی استایلن و مواد افزودنی بومی استفاده شده است.
این آجرها بدون نیاز به ملات ماسه و سیمان به صورت عمودی و افقی چیده می شوند و با دستگاه های مخصوص شیار و حفره هایی در پشت آجر ضد زلزله ایجاد می شود تا در زمان عملیات چفت و بست و چیدمان آجرها روی هم، این شیارها کاملا بر هم منطبق شده و حفره‌ها توسط آرماتور به زمین متصل شوند.
آجر دکوراتیو (هلندی)
آجر هلندی نوعی آجر مصنوعی است
امروزه استفاده از آجر در دکوراسیون داخلی طرفداران بسیاری پیدا کرده است. یکی از جدیدترین آجرها در نمای داخلی آجر دکوراتیو یا همان آجر نما هلندی می باشد. آجر دکوراتیو که نوعی آجر مصنوعی محسوب می شود در ترکیبات آن از مواد نانو و پلیمری استفاده شده است.
مشاهده قیمت آجر آنتیک در تاریخ روز و درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه
طیف رنگی جذاب آجر دکوراتیو باعث شده است مردم از آن علاوه بر نمای داخلی در کافی شاپ ها، مغازه های لباس فروشی و… نیز استفاده کنند و دکوراسیونی شیک و مدرن برای کسب و کار خود ایجاد نمایند.
آجر ضد صدا
یکی از دردسرهای زندگی شهرنشینی وجود سر و صداهای آزار دهنده آن می باشد که آجرهای ضد صدا یکی از پر کاربردترین آنها برای رفع این مشکل هستند.
بهترین آجر ضد صدا همان بلوک‌های آجری یا آجر سفال تیغه می باشد. این آجرها در هنگام قرار گرفتن بر روی هم می‌توانند حالت خلائی را ایجاد کرده و مانع از عبور صدا به داخل شوند. در سوراخ این آجرها یونولیت قرار دارد که باعث ضد صدا شدن آنها می شود.
آجر سنتی قزاقی چیست؟
آجر سنتی یکی از قدیمی ترین انواع آجرها است که در زمان گذشته از این آجر برای دیوار چینی و ساخت خانه های کاهگلی استفاده می کردند. اما امروزه با مدرن شدن تولید آجرها و تنوع رنگی آجر سنتی در نماهای داخلی و خارجی طرفداران بسیاری پیدا کرده است.
دسترسی به قیمت آجر نما سنتی در تاریخ روز و درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه
آجر سنتی نمایی اصیل و گرم را فراهم میکند
اگر بخواهیم بگوییم مهمترین خاصیت این آجر چیست؟ می توان اظهار داشت که تداعی کننده طرح های سنتی و به وجود آورنده حس گرم و آرامش بخش، مختص آجر نما سنتی می باشد. در مقاله به طور مفصل در خصوص آجر قزاقی از نحوه تولید، نوع خاک، انواع رنگ ها، پیشینه و… صحبت شده است. برای مطالعه بیشتر روی لینک کلیک کنید.
آجر مهندسی چیست؟
آجر مهندسی از ترکیبات خاک رس و مواد معدنی تولید شده است. وجود مواد معدنی در آجر مهندسی سبز باعث شده تا به آجری مرغوب و با کیفیت تبدیل شود.
سطح این آجرها دارای سوراخ هایی است که باعث نفوذ راحت ملات بین ردیف های چیده شده آجر می شود که این موضوع عامل مهمی در استحکام بنا به شمار می رود.
آجر لفتون چیست؟
آجر لفتون یا آجر ۱۰ سوراخ از خاک رس، نسوز یا شیل تولید می شود
آجر لفتون که به آجرهای ۱۰ سوراخ نیز معروف است از خاک رس، شیل یا نسوز تولید می شود، اما برای مقرون به صرفه تر شدن این آجر از خاک رس برای تولید آن استفاده می کنند.
دسترسی به قیمت آجر سوراخ دار در تاریخ روز و درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه
آجر لفتون علاوه بر این که در دیوار چینی، تیغه کشی و سوله سازی کاربرد دارد در نمای خارجی ساختمان ها نیز استفاده شده و با توجه به جهت قرار گرفتن دارای چندین نوع می باشد.
آجر ضد اسید
آجر ضد اسید یکی از بهترین مصالح در کارگاه ها و محیط های اسیدی می باشد. این آجرها در برابر اسید بسیار مقاوم بوده و دارای سطحی پر از منفذ و متخلخل می باشند. همچنین در برابر اسیدهای سولفوریک، کلریدریک، نیتریک و اسیدهای پایه کربنی از مقاومت بالایی نیز برخوردار هستند.
آجر متخلخل
آجر متخلخل یا بلوک سبک، به مصالحی با بافت غیر متراکم گفته میشود. بین ذرات تشکیل‌دهنده این آجرها، فضای خالی وجود دارد و این فضای خالی علاوه‌بر سبک کردن آجر، عایق حرارتی مناسبی برای ساختمان به‌شمار می‌رود.
آجر بتنی
آجر بتن بر خلاف دیگر آجرها از خاک رس و آب تولید نمی‌شود بلکه این آجر از ترکیب سیمان و ماسه یا به اصلاح عامیانه از ملات تشکیل شده که بعد از قالب‌گیری خشک و به قطعه‌ای مستحکم تبدیل میشود.
آجر لعابدار چیست؟
آجرهای لعابی در واقع همان آجر سفال نما می باشند که پس از پخته شدن روی آن را در رنگ های مختلف لعاب می زنند و دوباره در کوره می پزند. آجر لعابدار در نما نمای اصیل ایرانی را به رخ کشیده و جذاب ترین نماها را ایجاد می کند.
مشاهده انواع آجر لعابی در رنگ های متنوع و خرید به قیمت درب کارخانه با کلیک روی دکمه:
نمای اصیل ایرانی با آجرلعابدار
اگر بخواهیم بگوییم بارزترین ویژگی این آجر چیست می توان گفت که نمای ساختمان را در برابر هوازدگی و فرسایش حفظ می کند و مقاومت آن را نیز افزایش می دهد.
آجر آهکی
آجر شیل چیست؟
تولید آجر شیل از نوعی کانی خاص بوده که باعث افزایش طول عمر و ثابت ماندن رنگ این آجرها شده است. همچنین سطح کاملاً نفوذناپذیری را به آجر بخشیده که از نفوذ دوده و سیاه شدن آن جلوگیری میکند.
آجر شیل نما؛ کاربرد این آجر چیست
آجر نما شیل جذب آب بسیار پایینی دارد بنابراین می تواند بهترین گزینه برای نمای خارجی، کف و نمای داخلی رستوران ها و مغازه ها و… باشد.
مشاهده انواع آجر نما شیل و خرید به قیمت درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه:
آجر هبلکس
آجر هبلکس در اصل نوعی بلوک می باشد که دارای تخلخل بسیاری می باشد. این بلوک همان بلوک بتنی ساده است که از مقاومت بسیار بالایی برخوردار است. این بلوک به دلیل مقاومت بالا و وزن بسیار سبکی که نیز دارد برای دیوار چینی می تواند جایگزین آجر و بتن باشد.
آجر رستیک چیست؟
آجر رستیک طرحی صخره ای و نا هموار روی انواع آجرها
آجر رستیک در واقع نوعی طرح می باشد و به خودی خود آجر نمی باشد. این طرح بر روی آجرها به صورت صخره ای و ناهموار می باشد که بی شباهت به سنگ های صخره ای نمی باشد. بر همین اساس استفاده از این آجر در نمای ساختمان یا نمای داخلی نمایی از طبیعت را به ارمغان می آورد.
مشاهده انواع آجر نما رستیک و نمونه پروژه های اجرایی از آن تنها با کلیک روی دکمه:
این آجر در ابعاد و رنگ های بسیار متنوع و خاصی همچون سفید، طوسی، آبی فیروزه ای، سبز یشمی و… تولید می شود که می توانید در لینک زیر نمونه محصول و پروژه های این آجر را از نزدیک مشاهده کنید.
آجر پازلی چیست؟
آجر پازلی یکی از مدرن ترین انواع آجرها می باشد که دارای طرح ها و ابعاد مختلفی می باشد. این آجر به دلیل فرم و ظاهری که مشابه به قطعات پازل دارند به آن آجر پازلی می گویند. این آجر به دلیل ظاهر زیبایی که دارد در نمای ساختمان بسیار استفاده می شود.
از این آجرها همانند آجر لفتون علاوه بر نما برای دیوار کشی باغ ها، حیاط ها و… استفاده می شود که از مقاومت بالایی برخوردار است.
آجر کف چیست؟
تنوع آجر کف فرش در رنگ و مدل های مختلف
آجر کفپوش یکی از رایج ترین مصالح برای کف باغ، پارکینگ، پیاده رو و… می باشد. متداول ترین ابعاد این آجر ۲۰×۲۰ یا ۱۰×۱۰ می باشد که معمولا در انواع آجر نسوز، آجر سنتی و آجر شیل تولید می شود. این آجرها از مقاومت بالایی در برابر فشار برخوردار هستند.
دسترسی به قیمت آجر کفپوش در تاریخ روز و درب کارخانه تنها با کلیک روی دکمه
تنوع رنگی این آجرها بسیار متنوع می باشد که با کمی سلیقه و خلاقیت می تواند کفپوشی جذاب و چشم نواز ایجاد کرد.
کاربرد آجر چیست؟
امروزه با پیشرفته تر شدن صنعت آجر سازی، تنوع آجر نما و آجر ساختمان سازی بسیار گسترده شده است. در همین راستا با توجه به نوع آن کاربردهای متفاوتی نیز وجود دارد. تنوع در رنگ و طرح و تناسب ابعاد در آجرها، توانایی این مصالح را در خلق آثاری بی‌بدیل در معماری سنتی و مدرن نشان داده است.
الگوی زیبا و منظم حاصل شده از آجر چینی باعث شده از آن در نمای داخلی و خارجی نیز استفاده شود تا بتوانید به بنای خود هویت بخشید. به طورکلی با توجه به نیاز خود از انواع آجرها می توانید در موارد زیر استفاده نمایید:
- نمای خارجی ساختمان های اداری، تجاری و…
- حمام و سرویس بهداشتی
- نشمین
- اتاق خواب
- تی وی وال
- کافی شاپ
- کف فرش نشیمن، حیاط، باغ و…
- رستوران ها
- دیوار تزئینی
نحوه تشخیص آجر مرغوب و با کیفیت
ویژگی با کیفیت ترین آجر چیست؟ برای اینکه بتوان آجری مرغوب و با کیفیت خرید باید به ویژگی های زیر در آجر مورد نظر توجه داشت:
- شکل هندسی آجرها باید مرتب و گوشه های آجر تیز و بدون پریدگی باشد؛
- رنگ آجر باید یکنواخت بوده، به این صورت که رنگ داخل و خارج باید یکدست باشد؛
- بافت آجر باید بدون چاله و حفره باشد؛
- هنگام برخورد دو آجر باید صدای زنگ شنیده شود درغیر اینصورت آجر بی کیفیت می باشد؛
- آجر را در سطل آب خیس کرده و سپس در یخچال قرار دهید. بعد از ۲۴ ساعت چک کنید اگر شوره نزده بود آجر مرغوبی خواهید داشت؛
- روی آجر نباید با ناخن خط بیفتد.
آجر به عنوان یکی از اصلی ترین مصالح ساختمانی حرف های زیادی برای گفتن دارد که به اینجا ختم نمی شود. مقاله آجر چیست یکی از جامع ترین مقالات از ۰ تا ۱۰۰ آجر می باشد که آجر آنلاین به عنوان معتبرترین مرکز فروش آجر نما تلاش خود را کرده است تا اطلاعات مفیدی در راستای آجر چیست، خاک آجر چیست و… در اختیار شما کاربران گرامی قرار دهد.
تفاوت خشت و آجر چيست؟
یکی از ظریف ترین تفاوت خشت و آجر در نحوه تولید آنها می باشد. برای تولید خشت آن را در قالب های مشخصی ریخته و با دست آن را فشار می دهند و بعد در مقابل آفتاب قرار می دهند تا خشک شود. اما در تولید آجر بعد از ریختن در قالب آن را در کوره ها می پزند.
از دیگر تفاوت های خشت و آجر موارد زیر می باشد:
- تفاوت خشت و آجر در استحکام: به طور قطع می توان گفت که استحکام آجر نسبت به خشت بسیار بالاتر است.
- تفاوت آجر و خشت در ساختمان سازی: از خشت فقط در ساختمان های یک طبقه و مناطق روستایی استفاده می شود. همچنین به هیچ عنوان از خشت نباید در مناطق زلزله خیز و مرطوب استفاده کرد. اما آجر را می توان برای ساختمان های چند طبقه هم استفاده کرد.
پرسشهای پر تکرار کاربران درباره نحوه پخت آجر، انواع آن و…
✨ خاک آجر از چیست؟
✅ خاک آجر با توجه به نوع آجرها متفاوت است اما رایج ترین نوع آن خاک رس می باشد.
✨ نحوه پخت آجر چطوری هست؟
✅ خاک آجر با توجه به نوع آجرها متفاوت است اما رایج ترین نوع آن خاک رس می باشد. از ترکیب خاک رس با آب، گلی به نام خشت ساخته شده و از پخته شدن خشت و تغییرات آن بر اثر گرما، ساختار درونی آجر تشکیل میشود، اما به طور کلی آجر به ۲ روش سنتی و ماشینی تولید می شود که مراحل خشک کردن و قالب گیری در این دو روش متفاوت می باشند.
✨ چگونه بفهمیم آجری با کیفیت و مرغوب می باشد؟
✅ شکل هندسی آجرها باید مرتب و گوشه های آجر تیز و بدون پریدگی باشد، رنگ آجر باید یکنواخت بوده، به این صورت که رنگ داخل و خارج باید یکدست باشد، بافت آجر باید بدون چاله و حفره باشد، هنگام برخورد دو آجر باید صدای زنگ شنیده شود، آجر را در سطل آب خیس کرده و سپس در یخچال قرار دهید. بعد از ۲۴ ساعت چک کنید اگر شوره نزده بود آجر مرغوبی خواهید داشت؛ رویآجرهای پخته شده
آجُر (به : Brick) یکی از است که به‌صورت بلوک هایی از جنس و مواد دیگر ساخته شده است و در برای ساخت دیوارها و سایر بخشهای سازهٔ در حال ساخت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای چیدن و اتصال آجرها به یکدیگر از استفاده میشود.
در بین مصالح ، آجر از دو جهت خاص است: مقاومت در برابر آتش و اندازه خاص. به عنوان محصولی از ، در برابر آتش‌سوزی ساختمان از هر نوع مصالح بنایی دیگر مقاوم‌تر است. اندازه آن ممکن است دلیل بسیاری از عشقی باشد که بسیاری از مردم به‌طور غریزی نسبت به آجر احساس می‌کنند: یک آجر سنتی به گونه‌ای شکل می‌گیرد که با دست انسان سازگار باشد. آجرهایی با اندازه دست، کمتر از آجرهای بزرگتر در هنگام خشک کردن یا پختن ترک می‌خورند و کار با آنها برای بنا آسان است. این اندازه واحد کوچک، آجرکاری را در انطباق با و الگوهای کوچک انعطاف‌پذیرتر میکند و مقیاس و بافت دلپذیری را به دیوار یا کف آجری می‌بخشد. شهر و دارای تعداد زیادی کوره آجر پزی می‌باشند که در سراسر ایران مشهور است.
آجر سرامیکی متعلق به
دست‌کم ۵۰۰۰ سال است که در آجر از خاک رس استفاده میشود. گویا اولین بار، آن را برای ساختن شهرهایی در و در به کار برده‌اند. مردم در ابتدا، برای درست کردن آجر، و را، با لگد کردن آنها، مخلوط می‌کردند. سپس مخلوط آماده شده را در قالب‌های مستطیلی می‌ریختند و در ، خشک می‌کردند. آجری که در آفتاب، خشک شده بود نمی‌توانست بدون کاه، خودش را نگه دارد. سرانجام، مردم ، و دریافتند که با گداختن رس، آجرهایی به‌دست می‌آید، که محکم‌تر و در برابر هوا مقاوم‌تر هستند.
در دوران باستان در کنارهٔ رودهای و و پس از طغیان آنها مقدار زیادی گل و لای بر سطح زمین رسوب می‌کرد. این رسوبات که دارای چسبندگی خاص بودند و پس از اینکه در اثر تابش خورشید، آب آنها تبخیر می‌شد ترک‌هایی به صورت مکعب‌های نامنظم درمی‌آمد. از این رسوبات، به صورت ملات جهت دیوارهای گل چینه‌ای در آن روزگار مصرف می‌شد.
سازه آجری یکی از متعلق به بابل که در عراق امروزی قرار دارد. این اثر امروزه در آلمان نگهداری میشود.
از طرفی، اجاق‌های چادرنشین‌هایی که در کنار رودها به کار گله داری مشغول بوده‌اند در اثر نفوذ آتش سخت شده که در واقع این پدیده سبب پیدایش نحوه پخت آجر گردیده‌است. در سال‌های بعد هم‌زمان در ساخت خشت زدن و پختن آجر به وسیلهٔ بابلی‌ها ابداع شد و به همین دلیل نام آجر که یک واژهٔ بابلی است در اغلب زبان‌ها به همین نام مشهور شده‌است. پس از این مرحله به وسیلهٔ کلدانی‌ها پخت آجر به تکامل رسید و با پیدایش آجر تحولی در ساخت بناهایی که تا آن روزگار خشتی و گلی بودند به وجود آمد. در نتیجه این امر سبب آغاز ساخت بناهای مستحکم و آجری گردید. آجر دستی (فشاری) هفت هزار سال است که به‌عنوان مستحکم‌کننده و زیباساز کاخ‌ها، عبادتگاه‌ها، مدرسه‌ها، مسجدها و ساختمان‌ها استفاده شده‌است. اما امروزه این صنعت هزاران ساله در حال فراموشی است.
آجرها به دلیل وزن و حجم زیادشان که حمل‌و نقل آنها را در مسافت‌های طولانی گران میکند، توسط تعداد زیادی کارخانه نسبتاً کوچک و پراکنده از انواع خاک رس و شیل محلی تولید میشود. مواد خام را از گودال‌ها حفر می‌کنند، و سپس این مواد خام خرد و آسیاب شده و برای قوام خوب آن غربال می‌شوند. سپس این مواد با آب مخلوط میشود تا یک گل خمیری آماده برای شکل‌دادن به آجر تولید شود.
از فرایند پرس خشک برای گِل‌هایی استفاده میشود که در طول فرایند خشک شدن بیش از حد منقبض می‌شوند. گل رسی مخلوط شده با حداقل آب ممکن (تا ۱۰ درصد) توسط ماشینی که با فشار بسیار بالا کار میکند به داخل قالب‌های فولادی فشرده میشود.
برشکاری آجرهای اکسترود شده توسط سیم
امروزه فرایند گل سفت (stiff mud process) با تولید بالا، کم هزینه‌ترین و پرمصرف‌ترین فرایند مورد استفاده برای تولید آجر در جهان است. خاک رس حاوی ۱۲ تا ۱۵ درصد آب از عبور داده میشود تا هر حفره‌ای از هوا خارج شود، سپس این گل از درون یک قالب مستطیلی میشود. همان‌طور که خاک رس از قالب خارج میشود، بافت‌ها یا مخلوط‌های نازکی از خاک‌های رس رنگی ممکن است به دلخواه روی سطح آن اعمال شود. ستون مستطیلی از خاک رس مرطوب با فشار اکستروژن روی یک میز برش فشار داده میشود، که بر روی آن سیم‌های برش اتوماتیک آن را به آجرهای مستقل برش می‌دهند. آجرهای تولید شده توسط فرایند گل سفت از نظر ابعاد و شکل بسیار یکنواخت هستند. در مواردی که تنوع ظاهری بیشتر در بین واحدها مورد نظر باشد، آجرها را می‌توان قبل از پختن غلتاند و بهم ریخت. غلت زدن لبه‌ها و گوشه‌ها را نرم میکند و دست ساز بودن بیشتری را در ظاهر در بین آجرها ایجاد میکند.
پس از قالب‌گیری توسط هر یک از این سه فرایند، آجرها به مدت یک یا دو روز در یک با دمای پایین خشک می‌شوند. پس از خشک شدن آجرها پخته شده و آماده ارسال می‌شوند.
یک پخت آجر در انگلستان. تولید آجرهای سیمانی
اندازه‌های آجر[]
مقایسه اندازه‌های آجر نمای معمولی کشورهای مختلف ابعاد بر حسب میلیمتر
هیچ آجر واقعاً استانداردی وجود ندارد. نزدیکترین چیز در ایالات متحده آجر مدولار است که برای ساخت دیوارها در ماژول‌های ۴ اینچی (۱۰۱ میلیمتری) به صورت افقی و ۸ اینچی (۲۰۳ میلیمتری) به صورت عمودی طراحی شده‌است. به‌طور گسترده‌تر، اصطلاح مدولار را می‌توان برای هر آجری به کار برد که دارای اندازه باشد، به طوری که وقتی ضخامت درزهای ملات گنجانده شود، ابعاد دیوار مطابق با واحدهای کامل مناسب مانند ۴، ۶، ۸، ۱۲ یا ۱۶ اینچ باشد. (۱۰۲، ۱۵۲، ۲۰۳، ۳۰۵ یا ۴۰۶ میلیمتر). اندازه آجرهای غیر مدولار، به ویژه از نظر عرض یا طول، لزوماً با ابعاد مناسب عدد صحیح در دیوار ساخته شده مطابقت ندارد.
در عمل، طراح هنگام انتخاب آجر برای یک ساختمان، معمولاً نمونه‌های موجود در بازار را قبل از تکمیل نقشه‌های ساختمان مشاهده میکند و نقشه‌ها را متناسب با اندازه آجرهای انتخاب شده ابعاد می‌دهد.
استفاده از آجرهای بزرگتر می‌تواند منجر به صرفه‌جویی قابل توجهی در ساخت‌و ساز شود. به عنوان مثال، تنها دو آجر شهری (Utility brick)، با ابعاد ۴ اینچ در ۱۲ اینچ در ارتفاع و طول، برای تکمیل یک دیوار با اندازه ۸ اینچ در ۱۲ اینچی مورد نیاز است. در مقایسه، برای تکمیل همان منطقه به چهار و نیم آجر مدولار نیاز است. از آنجایی که برای اجرای دیوار به آجرهای شهری کمتر مورد نیاز است، هزینه نیروی کار برای ساخت دیوار کمتر است و به دلیل نسبت کمتر ملات، مقاومت فشاری دیوار بیشتر است. البته طراح باید در نظر داشته باشد که دیواری که با آجرهای بزرگتر ساخته شده‌است، درک بیننده را از مقیاس دیوار تغییر می‌دهد.
طبقه‌بندی آجرها
به ترتیب از چپ به راست: آجر سوراخ دار، آجر توخالی، و آجر گود (frogged brick)زمین آجری
استفاده از آجر در ایران
ساختار آجری
به‌طور کلی صنعت آجرپزی در دوران پیش از در تکامل یافت و در دوره هخامنشی علاوه بر ، انواع آجر از جمله آجرهای لعابی در ساختمان‌ها به کار رفته‌است. آجرهایی که در ساختمان و و شوش به کار رفته صرف‌نظر از تنوع، از نظر دقت در ترکیب مصالح اولیه و مقاومت در برابر عوامل مختلف پس از چندین قرن، مورد توجه هستند. در دوران هخامنشی پخت آجرهای لعاب دار منقوش و برجسته بسیار معمول بود؛ که برای تزیین کاخ‌ها استفاده شده‌است. استفاده از آجر در خصوصاً در دوران و در دوران پیش از اسلام رواج زیادی داشته‌است. می‌توان از کاربرد آجر در بناهای عظیمی مانند و نام برد. در دوران ساسانی از تلفیق سنگ و آجر برای اسکلت‌سازی بناها و در مواردی در استفاده شده‌است.
ایرانیان به خاطر پایداری بیشتر آجر از سنگ، ارزان بودن آن و سرعت آن جهت ساخت بنا از آجر استفاده می‌کردند. در دورهٔ ، استفاده از آجر هم از جهت زیبایی و هم از جهت ساختاری رونق زیادی گرفت. آجر به غیر از آنکه برای تزیین اماکن مختلف به کار می‌رود، جهت نشان دادن فشارها هم استفاده میشود؛ مثلاً در طاقهای قدیمی ساختار آجری به شکلی است که جهت فشارهای مختلف احساس میشود.
محدودیت استفاده از در ناحیه‌هایی از ایران، کمبود ، مشکل کاربرد سنگ به دلیل انتقال حرارت در مناطق گرمسیر، خوش‌دست بودن و قابلیت بالای اجرا و به‌کارگیری آجر در تمامی بخشهای بنا، کارایی فراوان آن در برپا کردن پوشش‌های وسیع و مرتفع، فراوانی مواد اولیه و سادگی تهیهٔ آجر و مقرون به صرفه بودن آن از دلایل کاربرد زیاد آن در ایران بوده‌است.
- ضریب انبساط و انقباض آجر در برابر به گونه‌ای است که از ایجاد ترک در بنا جلوگیری میکند.
- آجر در مقایسه با دیگر مصالح از قدرت ذخیره انرژی حرارتی برخوردار است و در نتیجه انتقال نوسان‌های حرارتی محیط بیرونی به داخل از طریق جدار آجری شدید نیست و بدون دخالت وسایل گرمازا و خنک‌کننده می‌توان شرایط و فضای مطبوع تری را فراهم آورد.
هنر آجرکاری دوره سلجوقی[]
شبستان آجری
در دوره سلجوقی از آجر به عنوان مصالح اصلی برای کلیه بناهایی چون کاروانسراها، آب‌انبارها، بناهای شاهی، بناهای عمومی، مساجد، برج مقبره‌ها، میل مقبره‌ها، میل‌های بلند مساجد و مواردی دیگر سبب اسکلت‌سازی اصولی آنها شده و ضمناً برای نماسازی نیز از آجر به شکل آمود (پوشش جدا از اسکلت) یا پیوند و ترکیب با استخوان بندی بنا عظمتی از حسن سلیقه و خلاقیت در هنر آجرکاری به وجود آمده‌است. به‌طوری‌که در آثار پراکنده و فراوان کشور در این دوره شاهد هنرآفرینی‌های بسیار شگرف در هنر آجرکاری می‌باشیم تا جایی که در دو قزوین بیش از سی نوع آجرکاری همراه با طاق‌نماسازی‌های بسیار زیبا و برجسته و در نزدیک به ۳۷۵ طاق‌پوش در انواع گوناگون که قسمت اعظم آن از دوره سلجوقی است شاهد هستیم. در این دوره ارزشمند معماری شاهد به وجود آمدن زیباترین نقوش در انواع گلچینهای آجری، گره آجری، خط‌های کوفی آجری برگردونهٔ میل‌های بلند مساجدی چون میل با ۲۶ متر ارتفاع، میل منار چند وجهی با حدود ۳۰ متر ارتفاع، با ۴۸ متر ارتفاع و هستیم.
هنر آجرکاری دوره ایلخانی
در دوره پوشش‌های طاقی آجری وارد تحول گسترده از تکنیک و اجرا شده تا جایی که شاهد به وجود آمدن گنبد بسیار چشم گیر و خوش فرم هندسی سلطانیه با قطری حدود ۴۰/۲۵ سانتیمتر و ارتفاع ۵۰متر از سطح زمین در اجرای بسیار استثنایی صندوقه‌ای می‌باشیم. ساخت این گنبد بر روی بسیاری از گنبد کلیساهای اروپا به خصوص گنبد در که حدود صدسال بعد از گنبد سلطانیه ساخته شده‌است، اثر مستقیم گذارده‌است. همچنین در این دوره هنر آجرکاری وارد مرحله‌ای بسیار جالب از گوشه سازی‌های گنبد خانه‌ها در حالت خاص پتکانه، شده، آن هم با نقش انواع گلچینهای خفته و راسته و جناقی آجری یا تلفیق آجر و زینت بخش این گونه اجراهای شگرف می‌گردد. از میان آثار فراوان آجری این دوره می‌توان به پتکانه سازی‌های گلچین دار مسجد ورامین، مسجد کبیر یزد و همچنین کاربرد مقرنس‌های آجری در محراب صفه شاگرد در مسجد جامع اصفهان اشاره کرد. در این زمان شاهد به وجود آمدن نوعی آجرهای مهری کوچک به اندازهٔ کلوک و دو قدی یعنی حدود ۵*۵ و ۵*۱۰سانتیمتر با حک نام جلال الله و نقوش گره می‌باشیم، که در بین رج‌های آجر سبب شکل‌دهی و تزئین استثنایی در آجرکاری‌هایی چون ازاره‌های راهرو ارتباطی مسجد عمر به صفه شاگرد در مسجد جامع اصفهان و همچنین نوعی گلچینهای خاص آجری با کلوک و دو قدی‌های مهری در غلام گردشی‌های طبقات فوقانی در گنبد سلطانیه می‌باشیم. یکی از شاهکارهای هنر آجرکاری بنای بی‌همتای می‌باشد که چون یکی از دو منار بسیار ظریف و باریک را به حرکت درآوریم منار دیگر به جنبش درمی آید. کل بنا مرحله به مرحله از ناحیه پشت بام بیشتر تا سطح زمین دچار تحرک خواهد شد.
هنر آجرکاری دوره تیموری[]
در ایران، مربوط به قرن دوازدهم
عصر تیموری عصر جنبش و خیزش انواع هنرها به خصوص معماری می‌باشد. در این زمان پوشش‌های گنبد آجری به تحول کامل میرسد. مسیر گنبدسازی‌های دو پوسته پیوسته به گنبدسازی‌های دو پوش گسسته و اجراهای خاص در مقابل واکنش نیروهای فشاری-کششی-پیچشی و به خصوص رانشی و به‌طور کلی ضدزلزله توسط خشخاشی سازی‌ها در بین دو پوشش گنبدها می‌باشیم. در این زمان انواع طاق پوش‌های آجری چون ترکین، گلو در هم، شمسه پوش و بسیاری دیگر مسیر متحول خود را تا سرحد مطلوب پیش میبرد و انواع گلچینهای آجری در آنها به واقع عظمتی از هنر آجرکاری توسط معماران نامی ایران قوام الدین پدر و غیاث الدین پسر شیرازی و بسیاری دیگر از بنایان هنرمند زیباترین و شاخص‌ترین انواع نقوش گره آجری، خط‌های کوفی آجری، خط‌های بنایی و معقلی آجری و زیباترین انواع گلچینهای بسیار متنوع آجری در عناصر و جزئیات آثار هم سطح با هنر که تلفیقی از آجر و کاشی در انواع خط معلقی می‌باشد. در خراسان می‌توان به کارهای آجری بسیار زیبای و در حومه طوس مشهد یا شاهکارهایی از هنر آجرکاری و بسیاری دیگر اشاره کرد.
هنر آجرکاری دوره صفویه
سازه آجری
در این دوره از آجر در بسیاری از بناها به‌خصوص کاروانسراهای بسیار پیشرفته زمان در شکل درون‌شهری و برون‌شهری در یک و دو طبقه با طرحهای بسیار جامع و با اسکلت سازی‌های بسیار اصولی و در مواردی نماسازی‌های دی انگیز از نقوش انواع گلچینهای خفته و راسته-کلوکبندان-حصیری-جناقی-سم آهویی-گل برگردان-گل انر گل و بسیاری دیگر جهان را عمیقاً متوجه خود ساخته‌است. پوشش‌های طاقی و بسیار زیبا و دلفریب آجری در حالت طاق گنبدی، طاق عرقچین، طاق گنبد، طاق کته، پوش طاقهای پا تو پا طاقهای چهار بخشی، طاقهای چهار گرده پوش، طاقهای چهار ترکی، طاقهای شمسه‌ای، هندسی طاق، تویزه طاق، کجاوه طاق تاوه و بسیاری دیگر با به‌کارگیری انواع نقوش آجری و گلچینهای زیبا عظمتی از هنر آجرکاری این دوره متجلی شده‌است. به وجود آمدن انواع قوس‌های باربر تزئینی و تزئینی آجری و استفاده از آنها در بناهای متعدد ایران به وجود آمدن انواع برج‌های آجری بسیار با فلسفه با نماسازی‌های مشبک آجری و نقوش جذاب آجری در آنها انواع رسمی بندی‌ها و کاربندی‌ها و طاسه سازی‌های آجری در اشکال مختلف در بناها با عناصری چون: سوسن، نیم سوسن، هفتی، سینه باز، پاباریک، لچکی، ترنجی، سمبوسه و به‌کارگیری نقوش زیبای گلچین آجری در بین عناصر یاد شده، به‌خصوص در بازارها آثار شگرف از ایران تقدیم هنر دوستان جهان گردیده‌است. از میان آثار بسیار متعدد آجری این دوره می‌توان به پل‌های بسیار عظیم و گسترده با فلسفه آجری چون و پل الله وردی خان با تمامی مسائل فشار و آب رود گسترده زاینده رود در پشت پایه‌های هر دهانه از پل. ساختمان حمام‌های بسیار اصولی با بخشهای زنانه و مردانه و گرمخانه با به‌کارگیری کاربندی‌های بسیار پرکار و دل‌انگیز و استقرار آنها بر روی ستون‌های ظریف و کاملاً باربر سنگی. زیرسازی ستون‌ها از پی گسترده از مصالح آجر جوش پرتاب و ملات آهک لزدار، همچنین آبروهای حمام، زیر آبروها، آب‌بندی دیگ مسی مستقر بر روی آتشخانه در ناحیه خزینه آب جوش و بسیاری مسائل جانبی گرمابه در حمام‌ها یی چون حمام گنجعلی خان کرمان و گوهر بی‌مانندی چون حمام خسرو آقای اصفهان کلاً آجری بسیار ارزشمند از پدیده‌های هنری که تخریب شد. در دوره ساختن آب‌انبارهای آجری با نقوش زیبا جهت اقلیم‌های گوناگون به‌خصوص بادگیردار برای مناطق گرم و خشک کویری همراه با هنر آفرینی‌های بسیار مورد توجه بوده‌است.
هنر آجرکاری دورهٔ افشاریه و زندیه[]
در دورهٔ ایران درگیر کشمکش‌های نظامی لازم زمان خود بود. از این رو آبادانی رونق چندانی نداشت. اما در این زمان شاهد به وجود آمدن میل‌های بسیار فراوان راهنما با نوعی آجر کاری و به‌کارگیری گلچینهای آجری در آنها در کنار جاده‌ها در تمامی کشور می‌باشیم. در دورهٔ زندیه آبادانی رونق گرفت. خصوصاً خطه حکمرانی بناهای خرد و کلان و قابل توجهی در اشکال گوناگون بنا گردید. از آثار آجری جالب این دوره می‌توان به شبستان مسجد وکیل با پوشش‌های طاقی که از کاربندی بر قوس‌های پا تو پا که بر روی ستون‌های سنگی با حجاری پیچ و سر ستون سازی‌ها با نقش حجاری جقه‌ای افشان حاصل شده‌است اشاره داشت. پوشش‌های طاقی تواماً از کار بندی و طاق گنبد بر ستون‌های پیچ سنگی ابهتی جالب به شبستان این مسجد داده‌است. در این دوره با پوشش‌های بسیار جا لب آجری از نقوش گلچینهای متنوع و نوعی کاربندی‌های جالب با نورگیرها و هوا کش‌های متقارن ساخته شده‌است. یکی از آثار آجری بسیار جا لب در مجموعه وکیل وجود با کاربرد آجر و نقوش آجری در قسمت‌های داخلی و به‌خصوص در ناحیه خارجی همراه با کنگره سازی‌های جا لب بر گرداگرد چهار بعد بنا که جنبه حفاظتی بنا را داشته‌است. همچنین چهار برج عظیم مخروطی با نقوش بسیار جالب و متنوع آجری در طرحهای نیم خوشه انگوری رفت و برگشت بوده. این پدیده آجری در چهار برج ارگ زیبایی خاص آفریده‌است و به این ابهت و شکوهی خاص داده‌است. از آثار دورهٔ یه نوعی آجرکاری با بند کشی بر جسته بسیار یکنواخت و زیبا که بند کشی تخت از راستای قطعات آجر به اندازه ۳ میلیمتر جلوتر آمده‌است. این اجرا شگرفی چشمگیری به آجر کاری و بند کشی که حالت استثنا یی در تمام آثار آجری ایران دارد در محل ، مقبره اولیه خان زند، موزهٔ پارس داده‌است. وجود آب‌انبار با استفاده از پوشش مورب دور دارتیز همراه با گلچین جناقی بسیار زیبای آجری در مجموعه نظر هر بیننده را جلب میکند. به‌طور کلی در این دوره نقوش زیبای آجری به شکل‌های خاص و متنوع زیبایی بناهای ایران به‌خصوص خطهٔ فارس شده‌اند.
هنر آجرکاری دورهٔ قاجاریه
در ، هنر در ساختن بازارها با انواع طاق‌پوش‌های آجری، آجری مانند و تیمچه‌ها در و طاق با نقوش متنوع و از جمله ، به تکامل رسید.
در شهر تهران
شهر با دارا بودن ساختمان‌های قدیمی و آثار تاریخی خود هم هویتی سنتی و هم بسیار مدرن دارد؛ در ساخت بناهایی چون ، ، کاخ موزه‌ها، مسجدهای تاریخی، ساختمان‌های آجری منطقه ، ، ، ساختمان بانک صادرات، ساختمان‌های آجری سبک ساسانی/هخامنشی، و وزارت خارجه، ساختمان ثبت و اسناد، مدارس قدیمی، ، ، بازارچه‌ها، و ساختمان بسیاری از خانه‌ها و مغازه‌ها در بخشهای قدیمی شهر تهران، از آجر استفاده شده‌است.
انواع آجر تزئینی سنتی در ایران[]
آجر واکوب و آبمال[]
برای ساختن آجرهای صاف جهت کار در نما، خشت بیرون آمده از قالب چوبی مانند ماله واکوب می‌کردند وبا دست آغشته به آب رویهٔ آن را صاف می‌کردند. نمونهٔ قدیمی این شیوه را در آجرهای نمای شاهد هستیم. (آجر ریشه دار نوعی آجر واکوب است).
با توجه به طرح و نقشهٔ تهیه شده و در اندازه‌های مشخص، در محل نزدیک به کار، خشت نیمه خشک را با یا به شکل مورد نظر برش داده و بعد از خشک شدن کامل، به کوره می‌بردند. آجرهای پیش بر از نظر سطح در دو نوع ساده ونقش دار تهیه می‌شوند. این آجرها در دو دسته آجر و تهیه می‌شوند.
نقش اندازی روی آجر چه به صورت برجسته و چه فرورفته که در مواردی محدود، به گونهٔ پیش بر و دست کار صورت می‌گرفته و در عمدهٔ آثار به کمک قالب انجام می‌شده‌است. از قرن چهارم در آثار سیراف با آجرهای سفال نقش دار برخورد داریم. این آجرها از نظر شکل متنوع بوده و به صورت‌های ، بادامی، ستاره‌ای شکل و ساخته می‌شوند. از در دوران ، آجرهای نقش برجسته و مشبک با نقش‌های هندسی و کار گره در شکل‌های مربع و مستطیل بدست آمده‌است. در دو قطعه آجر مستطیل شکل به دست آمده با طرح گیاهی در مایه اسلیمی، که دو قطعه در کنار هم طرح یک قوس محراب گونه را عرضه می‌کنند. این مورد تا پیش از آن در هنر آجرسازی ایران نا شناخته‌است و نقش‌ها به صورت فرورفته می‌باشد.
در قطعه‌های گوناگون پاره آجر از کوچک‌ترین اندازه تا بزرگ‌ترین اندازه که نزدیک به یک آجر کامل است؛ کاربرد فراوان داشته‌است. آجرتراشان در پای کار قطعه‌های گوناگون پاره آجر را با تیشه آماده می‌کردند که قدمت آن از دوران بوده و در دوره به تکامل رسیده‌است. در گذشته کار تراش آجر بر روی آجرهای چهارگوش صورت می‌گرفت؛ ولی از زمان استفاده از آجرهای قزاقی به‌طور عمده کار تراش بر روی آجرهای قزاقی انجام می‌گیرد و کمتر با نمونه‌ای از کاربرد آجرهای چهار گوش تراش برخورد می‌کنیم.
آجر نما اصفهان از جمله مصالح پرکاربردی به شمار می رود که می تواند هم به صورت دستی یا سنتی و هم توسط خطوط تولید صنعتی در بازار فروش عرضه شود.
آجرهای تزئینی قالبی و تراش[]
این گونه آجرها که در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف هندسی و غیر هندسی به کار رفته‌اند؛ خاص هستند. این آجرها در در و بخشهای مختلف چون پایهٔ ستون‌ها، سر ستون‌ها، حاشیه‌ها و… کاربرد داشته‌اند. این آجرها هم به صورت نقش دار و هم به صورت بدون نقش تهیه شده‌اند. در این آجرها را با واکوب کردن در قالب، با شکل‌های مختلف می‌ساختند و سپس زائده‌های آن را با تیشه داری به گونهٔ آجر تراش حذف می‌کردند. گونه‌های مختلفی از این آجرها وجود داشته که هریک با توجه به طرح بنا در محل معینی به کاربرده می‌شده‌است و نامی خاص داشته‌اند.
آجر آب‌ساب آجری است که پس از تراش آن در آب می‌خیسانند و کناره آن را به وسیلهٔ ماسهٔ بادی یا گَرد آجر و گاه با یا اخرا می‌سایند. این روش به نما جلوه می‌دهد ولی توان آجر را از بین میبرد. رونق این شیوه بیشتر مربوط به به بعد است. نمونهٔ این کار را در سراغ داریم.
پیوندآجرها از پخت خاک رس به دست می آید و در شکلها رنگها و بافتهای گوناگونی در دسترس است. تغییرات آن بر اثر حرارت و گرما به دست می‌آید. رنگ آجر به نوع رس و یا افزودنی های مورد مصرف بستگی دارد.
نکته قابل توجه در مورد رنگ آجر این است که این رنگها بسیار پایدارند.
آجر ها را می توان در دو گونه ی اصلی طبقه بندی کرد :
آجرهای دیوار و آجرهای نما(روکار). آجرها در اندازه های متفاوتی تولید می شوند اما بسیاری از طرحهای ساختمانی بیرونی را تنها می توان با به کارگیری آجرهای استاندارد اجرا کرد .
چرا آجر یکی ازبهترین مصالح ساختمانی است؟
سازندگان منازل، آجر را به دیگر مصالح ترجیح می دهند به کارگیری آجر به عنوان مصالح پوششی دیوارهای داخلی ایده هوشمندانه ای است چرا که هم باعث افزایش ارزش افزوده بنا می شود هم نیاز به تعمیرات را کاهش می دهد و نهایتا نسبت به مصالحی مانند چوب وکاغذ دیواری دوام بیشتری دارد .
منافع استفاده از آجر زمانی خود را بیشتر نشان می دهد که با سایر مصالح مرغوبی که در بخشهای خارجی ساختمان به کار می روند مقایسه شود.همچنین در نزد سازندگان منازل باید به این نکته اشاره داشت که علاوه بر منافع زیبایی شناسی و اقتصادی آجر این مصالح نه تنها جزو بهترین انتخاب هاست بلکه یکی از پرطرفدارترین ها در مقایسه با سایر مصالح می باشد
بیشترین مقاومت را دربرابر آتش ازخود نشان می دهد وبه همین خاطر حق بیمه پرداختی دربرابر حوادثی چون آتش سوزی برای خانه های آجری به مراتب کمتر است.
نگهداری خانه های آجری آسانتر است.
خانه ی آجری نیازی به نظافت نما ورنگ آمیزی ندارد. به این ترتیب پول پرداخت شده بیشتر برای ساخت خانه آجری در هنگامی که خانه های مشابه ساخته شده با مصالح دیگر نیازمند تعمیر هستند ذخیره می شود.
هرگز تاب برنمی دارد ترک نمی خورد نمی پوسد به مرور زمان فاسد نمی شود فرو نمی ریزد ودچار هوا زدگی نمی شود.
درحقیقت شکل ظاهری یک خانه آجری حتی پس از گذشت چندین سال از زمان ساختش تغییر چندانی نمی کند.
خانه های آجری از هدر رفتن سرما وگرما جلوگیری و به اقتصاد خانواده کمک می کنند.
خانه های آجری از ورود سروصداهای بیرونی جانوران موذی و سرما وگرما (بسته به فصل) جلوگیری می کنند و به این ترتیب ساکنان این گونه منازل از راحتی وآسایش بیشتری برخوردارند.
انواع آجرهایی که امروزه اکثراً در ایران برای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل آجر ماشینی، ماشینی توپر، ماشینی سوراخ دار، سفالی مجوف هستند.
آجرها از نظر مقاومت و شکل ظاهری متفاوت بوده و بسته به مورد استفاده با ابعاد گوناگون تهیه میشود . آجر بر اساس نوعی از طبقه بندی به چندین دسته تقسیم میشود.
آجر فشاری
از قدیمی ترین انواع تولیدات آجر است دلیل نامگذاری این نوع آجر این است که در ابتدا، خشت آن با دست زده می‌شد و با فشار دستی کارگران خشت زن گوشه‌های قالب به وسیله گل مخصوص پر می‌گردید. این نوع آجر معمولاً به کار می‌رود.
انواع آجر فشاری
الف) سبز
در کوره حرارت بیشتری دیده و بسیار محکم و بادوام می باشند و جزء آجرهای مرغوب دسته بندی می شوند.
ب ) جوش
را با خاکی که در گرمای بیش از هزار درجه خمیری نشود می‌پزند و آن را بیشتر در کوره نگه می‌دارند تا دانه‌های خاک کمی عرق کرده و به هم بچسبند و آجر یک تکه شود.
برای آنکه آجر کم عرق کند، به آن گدازآور می‌زنند، که معمولاً اکسید آهن است. اکسید آهن گذشته از اینکه گدازآور است، رنگ آجر جوشی را سرخ تا سیاه میکند.
ج ) خام
همان گونه که از نام آن پیدا است، فرآیند پخت این آجرها در طول عملیات پخت تکمیل نگردیده است. به همین دلیل رنگ این آجرها بین رنگ خشت خام و آجر نهایی می باشد. با این حال این آجر از نوع کاملا نامرغوب بوده و نبایستی در فرآیند آجرچینی از آن استفاده شود.
این آجرها بایستی مجددا پخته شوند و معمولا در کوره های آجرپزی در همان جای قبلی خود چیده می شوند.
توکار
برای کارهای عمومی ساختمان مناسب است و به دو نوع باربر و غیرباربر تقسیم می شود که هر کدام نیز به دو دسته ی توپر و سوراخ دار تقسیم می شود. آجر سوراخ دار که روی سطح بزرگتر آن ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۵/۱ تا ۲ سانتی متر وجود دارد و به آجر سوراخ دار ۸ یا ۱۰ ماشینی گفته می شود.
اصولاً برای ساخت دیوار و در مرحله سفت کاری از آجر ماشینی به دلیل استحکام بالا استفاده می شود.ملاتی که در سوراخ های این آجر ریخته می شود، مقاومت و استحکام آن را بالا می برد. این آجر قیمت مناسبی دارد و قابل استفاده در تمام پروژه های ساختمان سازی می باشد.
سفالی
این دسته از آجرها از نظر ساخت، شکل، رنگ و مشخصات فنی در نهایت دقت تهیه می‌شوند و بسته به شکل آنها در نقاط مختلف ساختمان استفاده می‌شوند. به علت جذب کم آب در آجرهای سفالی، به منظور چسبندگی مناسب با ملات، انواع سوراخ‌دار آنها را مورد استفاده قرار می‌دهند. از دیگر خواص آنها سبکی است که باعث بالا رفتن سرعت اجرا میشود.
آجر لعابی و هنر لعاب کاری از دیرباز در معماری ایرانی متداول بوده است. از مزایای لعاب افزایش مقاومت در برابر عوامل فرسایشی و هوازدگی است، بافت صاف و صیقلی آن مانع از نفوذ آب به درون آجر میشود و در نتیجه در برابر عوامل شیمیایی پایدارتر میشود.
آجر لعابی در رنگ های متنوع و ابعاد گوناگون تولید و به بازار عرضه می شود. از این رو می توان از آن در تزئین دکوراسیون داخلی و بیرونی ساختمان استفاده کرد. این آجرها با رنگ هایی نظیر آبی، قرمز، نارنجی، قهوه ای و سورمه ای لعاب داده می شوند و زیبایی بی نظیری به فضا می بخشند.
این آجرها بیشتر در طراحی های سنتی کاربرد دارند. لعاب کاری، مقاومت آجر را بالا می برد و آن را از آسیب های احتمالی حفظ می کند. قیمت آجر لعابی به نسبت آجر معمولی گران تر است.
از انواع آجر چینی در معماری می توان به آجر لعابی اشاره کرد که از گذشته در تزئین دیوارهای مساجد و منازل مورد استفاده قرار گرفته است.
نسوز
جدیدترین نوع آجر است که به علت مزایای زیاد، در ساختمان های امروزی مورد استفاده قرار می گیرد.
آجر نسوز از نظر ساختاری با سایر آجرها متفاوت است. مواد اولیه ساخت آن شامل کانی ها و پوکه های معدنی نسوز می باشد. ساختار مولکولی این نوع آجر منظم و مقاوم است و در دماهای بالا متلاشی نمی شود.
آجر نسوز خاصیت فیزیکی و شیمیایی خود را در درجه حرارت های بالا حفظ می کند و تحمل گرمایی آن بالاست به همین علت برای پوشش دیوار داخلی شومینه استفاده می شود
پایه مواد تشکیل دهنده‌ی آنها از سیلیکات کلسیم است. این نوع آجر ساخته شده از ترکیب آهک و ماسه سیلیسی است و در شرایط فشار و بخار شکل می‌گیرند. اغلب در پی سازی کاربرد دارد.
این آجرها نباید در محیط‌های اسیدی یا نمک‌های قوی قرار بگیرند.
آجر ماسه آهکی عایق خوبی برای جلوگیری از خروج گرما از ساختمان در زمستان و ممانعت از ورود آن در تابستان می باشد و آسایش و راحتی را برای ساکنین به ارمغان می آورد.
عایق خوبی برای جلوگیری از خروج گرما از ساختمان در زمستان و ممانعت از ورود آن در تابستان می باشد
در مقاومت دیوارهای آجری، دو مورد زیر نقش مهمی دارد:
– زنجاب کردن، به طوری که اگر آجرها خوب زنجاب نشود، آب ملات را می‌مکد و ملات اصطلاحاً می‌سوزد.
البته اگر آجر نیز از آب اشباع شده باشد، دیگر ملات به آن به اندازه کافی نمی‌چسبد. همچنین در این صورت مقداری از آب آجر به درون ملات منتقل میشود و نسبت آب به سیمان در ملات افزایش می‌یابد و ضمن ضعف در پیوند، از مقاومت آن کاسته میشود. بدین منظور، پاشیدن آب کافی روی آجر یا قرار دادن آجر حدود ۲ دقیقه در آب کافی است.
– دوغاب ریزی روی دیوارهای آجری که مقاومت دیوار را چندین برابر میکند. در تحقیقات به عمل آمده نشان داده شده است که مقاومت ضربه‌ای دیوار آجری می‌تواند تا حدود ۷۰ برابر افزایش یابد.
نیمه:
چون آجرهای امروزی از نظر ابعاد حدوداً نصف آجرهای خطایی که در اوایل قرن به ابعاد حدودی ۵ ×۲۵ ×۲۵ سانتیمتر در سرتاسر ایران تولید و به مصرف می‌رسیدند می‌باشند، به آجرهای امروزی نیمه می‌گویند.
چارک:
اگر از طول به دو نیمه مساوی قسمت کنیم به هر قسمت یک چارک می‌گویند.
کلوک:
اگر از طول به چهار قسمت مساوی قسمت کنیم به هر قسمت یک کلوک می‌گویند.
سه‌قدی:
سه چهارم طول آجر را یک سه قدی می‌خوانند.
قلمدانی:
اگر از عرض در جهت طول به دو نیمه مساوی قسمت کنیم به هر نیمه یک قلمدانی یا گلدانی می‌گویند
به بیرون[]
آجر نباید با ناخن خط بیفتد.