به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، علی باقر طاهری نیا، رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در نشست مجازی «نشست عدالت و نابرابری» آموزش عالی با بیان اینکه موسسه پژوهشی نقش پرتحرکی در آموزش عالی ایران بر عهده دارد، گفت: عدالت و برابری آموزش عالی در سامانه شماع مشاهده می‌شود که یکی از موثرترین سامانه‌ها در اثر بخشی کارکرد‌های آموزش عالی در عرصه سیاست گذاری واصلاح سیاست هاست.
وی افزود: تاکنون ۱۰۰۰ نفر عضو شبکه شماع شده اند که این موضوع نشاندهنده بستر علاقه مندی و شبکه سازی در میان اعضای هیئت علمی است که باید از ظرفیت‌های یکدیگر استفاده کنیم تا این توانمندی‌ها در سیاستگذاری‌های وزارت علوم به صورت کاربردی بهره وری شوند.
طاهری نیا با بیان اینکه عدالت آموزشی را به معنای دسترسی همگانی تعریف می‌کنند، تاکید کرد: هفته آینده دومین نشست آینده پژوهان برگزار می‌شود که امید بخش آینده آموزش عالی است تا ناعدالتی‌ها را شناسایی کند و بتوانیم در راستای افزایش اثربخشی موسسه به عنوان کانون تفکرآموزش عالی در کانون سیاستگذاری آموزش عالی گام برداریم.
** با توسعه دانشگاه ها، اما عدالت آموزشی محقق نشد
در ادامه، فریدونی عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی و برنامه ریزی آموزش عالی اظهار کرد: مفهوم عدالت از گذشته تاکنون با زندگی بشر در هم تنیده بوده است و در نگاه فیلسوفان فلاسفه عدالت را به معنای مفهوم مرکزی در میان ارزش‌های انسان می‌شمارند.
وی افزود: پس از جنگ جهانی دوم آموزش عالی از نخبگانی به سمت توده گرایی حرکت کرد. نیاز بازار کار و مطالبات برابر خوانی در کنار مشکلات اقتصادی دولت برای فضای مالی دانشگاه‌ها باعث شد نظام آموزش عالی به سمت توده‌ای شدن برود و عدالت در آن مهم شود.
فریدونی تصریح کرد: طی چند سال اخیر دانشگاه‌ها توسعه زیادی یافته اند و شاخص‌های عدالت طبق بسیاری از گزارشات محقق نشده است؛ چرا که بیشتر کشور‌ها معتقد هستند دانش به عنوان ابزار مهم در حوزه قدرت و ثروت مطرح شده و تنها در دست طبقات اجتماعی و اقتصادی خاص است.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی و برنامه ریزی آموزش عالی ادامه داد: حق و حقوق بشر و برابری مفاهیم مهم در شناخت عمیق‌تر مفهوم عدالت آموزش عالی است. یکی از مشکلات عدالت در این است که می‌خواهیم از مفهوم اجمالی به تفصیلی برسیم.
فریدونی افزود: عدالت آموزشی باید با رویکرد معرفت شناسی پیش برود نظام دانش و انتقال دانش در آن مورد توجه می‌گیرد؛ چرا که دانش به عنوان مهم‌ترین ابزار قدرت تلقی می‌شود و دانش بعد اخلاقی است و اگر تنها با رویکرد‌های اقتصادی سنجیده شود سرشکسته می‌شود.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی و برنامه ریزی آموزش عالی اظهار کرد: یکی از تعاریف عدالت آموزشی این است که آموزش عالی باید متناظر با شایستگی‌ها و استعداد‌ها باشد که این موضوع می‌تواند باعث بی عدالتی شود؛ بنابراین آموزش عالی باید اطمینان حاصل کند تا دسترسی به دانشگاه برای تمام گروه‌های اجتماعی جهت تحقق شاخص عدالت فراهم شود.
فریدونی بیان کرد: عدالت در درون آموزش عالی و عدالت از طریق آموزش عالی دو منظر در عدالت آموزشی است. بحث عدالت اجتماعی در شاخص دوم مطرح است و زمانی که عدالت آموزشی ایجاد شود عدالت اجتماعی هم به عدالت آموزشی گره می‌خورد و توسعه می‌یابد؛ بنابراین آموزش عالی بنیان بسیاری از تحولات اساسی است و در از بین بردن هنجار‌های گذشته نقشی نداشته، اما هنجار نوین به وجود می‌آورد و تحول اجتماعی را تسهیل و پشتیابی میکند.
** نیروی انسانی کارآمد در سایه فرصت‌های برابر آموزشی به بار خواهد نشست
در ادامه، شهلا کاظم پور عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره اهداف آموزش عالی بیان کرد: نظام آموزشی نقش اساسی در تربیت نیروی انسانی و توسعه دارد و نیروی انسانی کارآمد در سایه فرصت‌های برابر آموزشی به بار خواهد نشست.
وی افزود: رسالت آموزش، توان بخشیدن به انسان‌ها در جهت توسعه کامل استعداد‌ها و نیز شناخت توانمندی‌های خلاق خویش اس و این هدف نیز بر سایر اهداف ارجحیت دارد، حصول این هدف هر چند دشوار و طولانی است، اما در جهت جست‌وجوی جهانی عادلانه‌تر و بهتر برای زیستن ضروری محسوب می‌شود.
کاظم پور تصریح کرد: امروزه حق برخورداری آموزشی به مفهوم برخورداری از آموزشی است که از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد و برخورداری یکسان همگان از آموزش به منزله این است که هر کسی در داخل نظام آموزشی، فرصت و امکان توفیق مساوی داشته باشد. به همین جهت تمام استراتژی‌هایی که در زمینه همگانی ساختن آموزش بکار می‌رود، یک هدف را دنبال می‌کنند و آن برخورداری همگان از فرصت‌های آموزشی با کیفیت مطلوب است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: امروزه حق برخورداری آموزشی به مفهوم برخورداری از آموزشی است که از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد و برخورداری یکسان همگان از آموزش به منزله این است که هر کس در داخل نظام آموزشی، فرصت و امکان توفیق مساوی داشته باشد. به همین جهت تمام استراتژی‌هایی که در زمینه همگانی ساختن آموزش بکار می‌رود، یک هدف را دنبال میکند و آن برخورداری همگان از فرصت‌های آموزشی با کیفیت مطلوب است.
کاظم پور افزود: در ادبیات مربوط به فقر و نابرابری، معمولا ابتدا سخن از حقوق اولیه هر انسان مانند حق حیات، حق انتخاب، حق سلامتی، حق دسترسی به غذا و مسکن و حق آموزش به میان می‌آید. در این نگاه آنچه معیار فقر قرار می‌گیرد تامین حداقل هاست، اما آموزش با هر یک از این حقوق‌های اولیه تفاوت اساسی دارد. آموزش فراتر از اهمیت بنیادین آن، تاثیرات ثانویه بر منفعت‌های اجتماعی و اقتصادی دارد و همین مزیت‌های آموزشی است که مبنای نظریه‌های توسعه انسانی شده است. مطالعات متاخر بر مفهوم بازده اقتصادی آموزشی که تاثیر آموزش را بر ارتقای اقتصادی افراد می‌سنجند، نشان می‌دهد. دیگر صرف سواد آموزی و ورود به نظام آموزشی که حداقلی‌ترین شاخص برابری آموزشی است تاثیر زیادی بر ارتقای اقتصادی افراد ندارد و اکنون کیفیت و چگونگی آموزش و کسب مهارت‌های نوین است که مزیت رقابتی برای فرد ایجاد میکند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: منظور از عدالت آموزشی تدارک دیدن یک سیستم آموزشی یکسان برای همه نیست، بلکه به این معناست که هرس متناسب با توانمندی‌های ذهنی و استعداد‌های ذاتی خود بتواند آموزش دریافت کند. برای برقراری عدالت آموزشی باید فرصت یادگیری برای همه یکسان باشد و فرصت یادگیری شامل مولفه‌هایی مانند امکانات و تجهیزات، منابع یادگیری، منابع انسانی و کیفیت آموزشی است.
وی ادامه داد: جایگاه عدالت آموزشی در سال ۹۰ در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بدان پرداخته شده است. واژه عدالت به طور انفرادی و یا تاکیدی حدود ۱۴ مرتبه در سند مذکور آمده است.
کاظم پور گفت: اهداف آموزش عالی عبارتند از توسعه و ارتقای علوم و معارف، تربیت و تامین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، زمینه سازی برای ایجاد بستر‌های لازم و محیط‌های مشوق نوآوری و خلاقیت، شناسایی و هدایت نیرو‌های مستعد خلاق به سمت رفع نیاز‌های جامعه، فراهم کردن زمینه‌های لازم برای افزایش دانش عمومی در سطح جامعه، نوسازی بخش آموزش عالی با توجه به تحولات جهانی در عرصه‌های علم و فناوری، مشاوره و فرهنگسازی در جامعه.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: سند نقشه جامع علمی کشور در سال ۸۹ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید که اهداف آموزش عالی در اسناد بالادستی شامل عدالت محوری، پرورش استعداد‌ها و دستیابی همگان به ویژه مستضعفان در حوزه علم و فناوری و تقویت خلاقیت، نوآوری و خطر پذیری در علم است. علم و فناوری کمال آفرین، توانمند ساز، ثروت آفرین و هماهنگ با محیط زیست، سلامت معنوی و جسمی، روانی و اجتماعی آحاد جامعه است.
وی گفت: دانشگاه تهران به منظور دستیابی به اهداف سند چشم انداز با ۳ جهت گیری اصلی آموزشی، پژوهشی و فناورانه مسیر حرکت خود را مشخص کرده است و با تدوین برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت و تلاش برای اجرایی شدن این برنامه‌ها ضمن دستیابی به جایگاه برتر الگویی مناسب برای سایر دانشگاه‌ها در سطح ملی، منطقه‌ای و جهان اسلام است، این دانشگاه ضمن حفظ کرامت علم و عالمان با برقراری عدالت اقدام به ایجاد فرصت برابر جهت شکوفایی و پرورش استعداد‌های علمی و فنی کشور کرده و درصدد است اولین دانشگاه جامع نمونه در جهان اسلام باشد و دانشگاه آزاد با توجه به امکانات موجود عدالت آموزشی را رقم زده است.
به گزارش آنا، در موسسه پژوهشی و برنامه ریزی آموزش عالی میز‌های پژوهشی تعریف شده و هر کدام از اعضای هیئت علمی بر اساس توانمندی خود موضوعاتی را بر عهده گرفتند که یکی از این عناوین برابری و عدالت در آموزش عالی است تا برای سیاستگذاری‌های آینده از ظرفیت استادان استفاده شود.