چگونه می‌توان از گیاهان دارویی برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده کرد؟

آیا طب سنتی به عنوان یک درمان مکمل در تقویت سیستم ایمنی اثرگذار است؟

دمنوش دکتر بیز: از دیرباز در چندین گیاه دارویی برای تقویت سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاثیر این گیاهان دارویی در تقویت سیستم ایمنی در مطالعات جدید مورد اثبات قرار گرفته است. نه تنها متخصصان طب سنتی که بسیاری از متخصصان پزشکی مدرن نیز بر این باورند که استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند. با این‌حال باید توجه داشت که برای مقابله با بیماری صرف استفاده از کفایت نخواهد کرد و برای داشتن یک سیستم ایمنی قوی فرد همچنان نیازمند دریافت انواع ویتامین‌ها، تغذیه سالم، خواب کافی و ورزش است. از جمله گیاهانی که در طب سنتی برای تقویت سیستم ایمنی مورد توجه است عبارتند از:

• • اکیناسه (Echinacea)

دمنوش خارخاسک دکتر بیز: که یک نوع گل‌ریزه آفریقایی از خانواده مینا چمنی (Daisy) است که از خواصی مانند ضد درد، ضد التهاب، آنتی‌اکسیدانت و ضدویروسی برخوردار است. لذا به عنوان یک گزینه مناسب در تقویت سیستم ایمنی مورد توجه است. در یک مطالعه مروری سیستماتیک در سال 2006 منتشر شده در Cochrane Library، مشخص شده است که استفاده از اکیناسه بعد از سرماخوردگی می‌تواند از شدت سرماخوردگی کاسته و دوره بیماری را کوتاه کند. همچنین در مطالعه مروری سیستماتیک دیگر که در سال 2020 در مجله Advances in Integrative Medicine چاپ شده نیز گزارش شده است که استفاده از اکیناسه در صورتی که در مراحل اولیه بیماری مصرف شود می‌تواند در بهبود عفونت حاد تنفسی مفید باشد. چراکه این گیاه می‌تواند سطح عوامل سیتوکین تحریک کننده التهاب را کاهش دهد.

• • سیر

دمنوش رازیانه ترکیبی بیز: سیر به عنوان یکی از گیاهان داروی ضدمیکروب (ضدباکتری، ضد ویروس و ضدپارازیت) قوی خصوصا برای روده در علم طب سنتی شناخته می‌شود. سیر حاوی ماده‌ایی به نام گالیسین است که بنظر می‌رسد نقش اصلی در خواص ضدمیکروبی آن را بر عهده دارد. بر اساس مقاله مروری که در سال 2014 در مجله Avicenna Journal of Phytomedicine چاپ شده است، بنظر می‌رسد سیر می‌تواند در مقابله با عفونت به باکتری‌های سالمونلا و E.coli مفید باشد. همچنین سیر نقش مهمی در تقویت عملکرد گوارشی دارد که این می‌تواند در مقابله علیه عفونت‌های پارازیتی و کرمی مفید باشد.

• • جنسینگ

بر اساس یک مطالعه ادعا شده است که جنسینگ می‌تواند به تقویت عملکرد غدد هیپوتالاموس، هیپوفیز و غدد فوق کلیوی کمک کند؛ در نتیجه می‌تواند در کاهش استرس و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی مفید باشد. همچنین ادعا می‌شود جنسینگ در تقویت عملکرد سلول‌های سفید خون مثل سلول‌های T، B و ماکروفاژها موثر است.

• • قارچ ریشی (Reishi)

این قارچ حاوی بتاگلوکان است که ادعا می‌شود عملکرد انواع سلول‌های سفید مانند مونوسیت‌ها و دندریت‌ها را تقویت می‌کند.

تقویت سیستم ایمنی با کمک طب سنتی ایرانی:

در مقاله‌ایی که در سال 2010 در مجله Iranian Journal of Immunology چاپ شده است، گروهی از گیاهان دارویی که از منظر طب سنتی ایران در تقویت سیستم ایمنی موثر شناخته می‌شوند مورد مرور قرار گرفته است. بر اساس این مقاله از جمله این گیاهان عبارتند از:

• • بادرنجبویه (Labiatae family)

این گیاهان عمدتا حاوی موادی شامل ترپنوئیدها و مونوترپن گلیکوزیدها هستند. این ترکیبات می‌توانند عملکرد سیستم ایمنی را تعدیل کنند.

• • گل گاوزبان

ادعا می‌شود عصاره این گیاه اثر تقویتی و آرام‌بخش دارد. بنظر می‌رسد این گیاه از طریق تحریک عملکرد سلول‌های سفید خون اثرات ضدالتهابی و ضد میکروبی برجای می‌گذارد.

• • چویل (Ferulago angulata)

این گیاه که در بعضی منابع چویر نیز نامیده شده است، بطور سنتی در درمان بیماری‌های عفونی بکار برده می‌شده است. بر اساس بررسی‌های اخیر مشخص شده است که این گیاه منبع غنی کومارین می‌باشد که عملکرد سیستم ایمنی را تعدیل می‌کند.

• • لینوم پرسیکوم (Linaceae family)

این گیاه از خانواده کتان است و بطور سنتی به عنوان یک ماده ضدباکتری و ضدالتهاب استفاده می‌شده است و بر اساس بررسی‌های اخیر محققین طب سنتی نیز اثرات ضدویروسی و ضد سرطان از آن گزارش شده است

سرخارگل:

اکیناسه با نام علمی Echinacea purpurea (L.) Moench از خـانواده  Asteraceae یکی از بهترین گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است.

فواید و خواص اکیناسه بسیار زیاد و ناشناخته است . این گیاه بومی امریکای شمالی بوده و اولین بـار در سـال 1372 از مجارسـتان بـه ایـران آورده و نــام ســرخارگل بــر آن نهــاده شــد .

سالهاست که در طب سنتی از گیاه سرخارگل بـه منظـور پیشـگیری و درمـان طیـف گسـترده‌ای از بیماری‌ها از قبیل:

• سرماخوردگی معمـولی
• درمـان سرفه
• عفونت‌های ریوی
• اختلالات جلدی
• و حتـی بیماری‌های مزمن

ناشی از نقـص ایمنـی اسـتفاده می‌شود.

دانشمندان، مطالعات زیادی برای بررسی مواد شیمیایی موجود در ریشه اکیناسه و همچنین قسمت‌های بالایی گیاه انجام ‌داده‌اند.

سرخارگل تعداد سلول‌های سـفید در گـردش را زیـاد و تولیـد اینترفــرون، فــاکتور نکــروز کننــده تومور (TNF و اینترلوکین 1 ،2 ،6 و10) را تحریک می‌کند.

این گیاه با افزایش تولید آنتی بادی IgM و IgG ایمنی همورال را تقویت می‌کند و از طرفی بـا تحریـک ماکروفاژها تولید سـیتوکین‌هـا را افـزایش مـی‌دهـد.

به عـلاوه سـرخارگل تکثیـر لنفوسیتهای T را تقویت می نماید و در نتیجه ایمنی سلولی را افزایش می‌دهد.

اثرات آنتی میکروبیال و ضد التهابی این گیاه نیز در مطالعات متعدد به اثبات رسیده است.

مصرف اکیناسه ممکن‌است باعث واکنش حساسیتی در افراد شود. عوارض جانبی مصرف زیاداکیناسه شامل مشکلات گوارشی، گیجی و تهوع است.

زنان باردار و مادران شیرده نباید گیاه اکیناسه را مصرف‌ کنند.

اکیناسه (سرخارگل) را می‌توان در بیشتر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های سلامت طبیعی به شکل تنتور، عصاره، پماد و قرص یا کپسول پیدا کرد.

عنّـــاب:

عناب میوه‌ و خوراکی بسیار قدرتمندی است که برای سلامتی انسان‌ها فواید فراوانی به ارمغان می‌آورد. نام علمی این گیاه   Ziziphus jujuba Mill.  بوده و درایران عمدتا در استان خراسان جنوبی تولید می‌شود.

طی تاریخ 1000 ساله این گیاه ، بیش از ۴۰۰ رقم مختلف از این گیاه شکل گرفته است. از لحاظ نحوه‌ی مصرف، میوه‌ی عناب را می‌توان به صورت خشکبار یا تازه نوش جان کرد.

در برخی کشورها، هسته‌ی عناب را خارج می‌کنند و آن را به همراه میوه‌های دیگر می‌کوبند و خمیر می‌کنند، سپس کمی شکر به آن می‌زنند و می‌گذارند جلوی آفتاب تا خشک شود (چیزی شبیه لواشک!).

به هر حال، صرف‌نظر از نحوه‌ی مصرف عناب، آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند و ترکیبات ارگانیک موجود در این میوه‌ی شگفت‌انگیز طیف وسیعی از فواید و تاثیرات مثبتی را برای سلامتی به شما هدیه می‌دهند.

اکنون اجازه دهید به نقش عناب در کنترل عملکرد سیستم ایمنی نگاهی عمیق‌تر بیندازیم.

عناب عمدتاً به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و ویتامین A و سایر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند پلی‌فنول‌ها و فیتون‌ها توانایی  خنثی کردن رادیکال‌های آزاد  و ممانعت از ایجاد استرس اکسیداتیو در سلولها را دارد.

آنتی‌اکسیدان‌ها همچنین تولید سیتوکین‌های التهابی را تنظیم می‌کنند و به این ترتیب سبب تقویت سیستم ایمنی بدن  می‌شوند.

عصاره‌ی عناب، در عین حال، به دلیل داشتن خاصیت ضد حساسیت و ضد آنافیلاکتیک باعث سرکوب آزاد شدن هیستامین می‌شود.

فلاونوئیدهای موجود در این ماده‌ی خوراکی عامل ضد میکروبی قدرتمندی هستند. همچنین در مطالعات تجربی اثبات شده‌است که اسید بتولینیک موجود در عناب با عفونت HIV و آنفلوانزا مبارزه می‌کند.

خواص مصرف عناب

• بهبود وضعیت خواب
• صاف کننده خون  و تولید کننده خون صالح
• درمان سرفه و تنگی نفس
• رفع خشکی گلو
• کاهش استرس و اضطراب
• کاهش التهاب
• محافظت مغز در برابر آسیب‌ها
• ضد حساسیت
• محافظت از کبد در برابر سموم
• خاصیت ضد سرطانی
• اثرات آنتی اکسیدانی
• و جلوگیری از ایجاد التهابات پوستی و اکنه

از جمله خواص این میوه ارزشمند است.

ترکیبات حاوی کوئرستین(سیب):

کوئرستین فلاونوئیدی است که در تعداد زیادی از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود. که از آن جمله می‌توان به سبزیجاتی مانند:

• پیاز
• موسیر
• بروکلی
• فلفل سبز
• گوجه فرنگی
• وکاهو

و میوه هایی مانند:

• سیب
• توت فرنگی
• بلوبری
• ازگیل وتمشک
• و چای سبز

اشاره کرد.

کوئرستین چگونه می تواند در تعدیل سیستم ایمنی و درمان کرونا موثر باشد؟

کوئرستین باعث بیان ژن تولید اینترفرون(IFN) -g مشتق شده از Th-1 و کاهش بیان  ژن  تولیدکننده IL-4 مشتق از Th-2  می‌شود.

فعال شدن آبشار التهابی از جمله معضلات موجود در درمان کرونا هست که کو ئرستین به خوبی می‌تواند مانع از پیشرفت این آبشار التهابی شود.

پروفایل ضد التهابی کورستین به صورت تاثیر بر سلول‌های ایمنی پوست و جلوگیری از ایجاد عفونت‌های ثانویه پس از شکست سد پوستی مشخص شده است.

عمل ضد التهابی کورستین به دلیل مهار آنزیم‌هایی مانند لیپوکسیژناز و مهار واسطه‌های التهابی نیز ایجاد می‌شود.

کوئرستین با تأثیر عمده روی لکوسیتها و هدف قرار دادن بسیاری از کینازهای سیگنالینگ داخل سلولی و فسفاتازها، آنزیم‌ها و پروتئین‌های غشایی که برای عملکرد خاص سلول بسیار مهم هستند، بر ایمنی و التهاب تأثیر می‌گذارد