محبوبه ابوالحسنی: حدود دو ماه پیش بود که کتاب داستانی «بهار خاکستری» نوشته زکریا تامر با ترجمه «غلامرضا امامی» توسط انتشارات کتاب تداعی منتشر شد، این‌کتاب، شامل ۱۱ داستان کوتاه از زکریا تامر نویسنده سوری الاصل ساکن انگلستان است. آثار داستانی کوتاه تامر، اغلب تمی سوررئالیستی علیه ستم و استثمار سیاسی یا اجتماعی دارند و شهرت آنها به واسطه پیچیدگی در عین ساده بودن است. آنها اغلب یک لبه تیز دارند و بسیاری از داستان‌های زکریا تامر با بی عدالتی افراد به یکدیگر، ستم فقرا توسط ثروتمندان است و مشکلات سیاسی و اجتماعی جوامع در آن مطرح می شود. تامر توانست در سال ۲۰۰۹، جایزه ادبیات بین‌المللی مونترال Blue Metropolis را از آن خود کند.
تامر در بخشی از مقدمه این کتاب ۹۶ صفحه‌ای می‌نویسد: «بهارهرسال به دیدار زمین انسان‌ها می‌آید و با سخاوت بسیار دیدار زمین انسان‌ها می‌آید و با سخاوت بسیار هدیه‌های خود را به زمین می‌بخشد. هدیه‌هایش را به همه پیشکش می‌کند، به بزرگ و کوچک، ثروتمند و تهیدست، ستمگر و ستمدیده، قاضی مغرور و محکوم ذلیل. اما خوارشدگان بینوای زمین شوقشان را برای بهاری دیگر از دست نمی‌دهند، بهاری که صحرای ستمدیدگان را با شکوفه‌هایش بپوشاند و نانش را میان همه تقسیم کند. آن نان، آزادی است، نانی که امیران ستمگر فاسد را به خاکستری تبدیل خواهد کرد. هر ادبیاتی آگاهانه و ناگزیر باید انسان را در بهار و خزانش، در شکست و پیروزی‌هایش بررسی کند زیرا که سرور و بنده، قاتل و مقتول، آغاز و پایان همانا انسان است. پیشکش می‌کند، به بزرگ و کوچک، ثروتمند و تهیدست، ستمگر و ستمدیده، قاضی مغرور و محکوم ذلیل. اما خوارشدگان بینوای زمین شوقشان را برای بهاری دیگر از دست نمی‌دهند، بهاری که صحرای ستمدیدگان را با شکوفه‌هایش بپوشاند و نانش را میان همه تقسیم کند. آن نان، آزادی است، نانی که امیران ستمگر فاسد را به خاکستری تبدیل خواهد کرد. هر ادبیاتی آگاهانه و ناگزیر باید انسان را در بهار و خزانش، در شکست و پیروزی‌هایش بررسی کند زیرا که سرور و بنده، قاتل و مقتول، آغاز و پایان همانا انسان است.»
به بهانه انتشار این کتاب به گفت‌وگو با «حمید پورشمسی» پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
زکریا تامر کیست؟
زکریا تامر، شهروند سوری است از نویسندگان و روزنامه نگاران معروف و زنده حال حاضر جهان عرب و حتی دنیاست که ساکن انگلستان است. نویسنده بسیار آوانگاردی هم محسوب می‌شود. همین ویژگی آوانگارد بودن اوست که باعث شهرت او درمیان نویسندگان جهان عرب شده است. تامر در برخورد با آسیب‌های اجتماعی نگاه تیز و منتقدانه‌ای دارد. به‌علت همین نگاه منتقدانه و آوانگاردی که به موضوعات دارد چندین بار شغل دولتی خود را در سوریه از دست داده است.
محتوای کتاب «بهار خاکستری» از همان رویکرد آوانگاردی زکریا تامر می‌آید؟
زکریا تامر در داستان «بهارخاکستری» به موضوعات خاص اجتماعی پرداخته است. مسائلی که زیست انسانی پیرامون فرد را تحت الشعاع قرار داده است مثل تعصبات قومی، اخلاقیات ناهنجاری که زندگی مدرن ایجاد کرده و رفتارهای نکوهیده‌ای که در ذات انسان و به واسطه زندگی در فضای اجتماعی و شهری امروز به‌وجود آمده است. این نویسنده بسیار ساده و شیوا می‌نویسد اما در عین حال به جزئیات خیلی توجه می‌کند. مخاطب با شخصیت‌هایی که آقای «تامر» می‌نویسد احساس همذات پنداری می‌کند.
کتاب «بهار خاکستری» هم مجموعه‌ای از یازده داستان کوتاه است که همراه با نقاشی‌هایی از استاد «محسن وزیری مقدم» با اجازه شخصی بنیاد وزیری مقدم در کتاب قرار گرفته است. طرح جلد هم از یکی از نقاشی‌های ایشان است.
داستان کوتاه‌های این کتاب به لحاظ موضوعی و زمانی به یک دیگر مربوط هستند؟
داستان‌ها مقید به یک زمان خاص نیستند. و داستان ها در یک محیط اجتماعی و انسانی اتفاق می‌افتد و ناظر بر اتفاقات و پدیده هاست و به زمان و مکان محدود نیست. در هر داستان یک موضوع انسانی مورد توجه نویسنده است. این کتاب جدید نیست و آخرین کتاب تامر هم نیست. ولی برای اولین‌بار برای مخاطب ایرانی ترجمه شده است. مخاطبان ایرانی نسبت به نویسندگان جهان عرب، دقت و حساسیت بیشتری دارند. در دوره‌ای مخاطب ایرانی به دنبال این بود که بداند میان خود و جهان نویسندگان عرب چطور می‌تواند ارتباط برقرار کند.
بیشتر بخوانید:
«خاطره کوچ» روایتی از تبعیدیان، پناهندگان و مهاجران بی‌سرزمین
کتابی نوشته‌ی «ولتر» با ترجمه «غلامرضا امامی» برای نوجوانان منتشر شد
«ویکنتِ دونیم شده» با چه کسی سر جنگ دارد؟
مترجم این کتاب چه کارهایی انجام داده؟
ترجمه‌ای که استاد غلامرضا امامی از این کتاب ارائه داده‌اند بسیار شیوا و شاعرانه است. غلامرضا امامی سهم به سزایی در معرفی نویسندگان و ادبیات خاص دنیا به مخاطب ایرانی دارند. چه زمانی که از زبان ایتالیایی برای مخاطب نوجوان و جوان ترجمه کردند چه آثار کلاسیک مثل «پینوکیو» که چند سال پیش ترجمه کردند و نسخه منحصربه فردی است. در مورد کتاب «بهارخاکستری» هم خوشبختانه با رضایت و اجازه و اشتیاق نویسنده، چاپ شده است.
درباره وجه تمایز این داستان با کتاب‌های دیگر که از جهان عرب ترجمه شده چه نکاتی دارید؟
به جرات می‌توانم بگویم میان آثار مختلفی که درسال‌های اخیر از ادبیات عرب (کشور های عرب زبان) به فارسی ترجمه شده، این داستان‌ها جز لطیف‌ترین و دردناک‌ترین و موثرترین کتاب‌هاست. لطیف به این معنی که در حمایت از زنان و مقابله با تعصباتی که زندگی آنان را تحت تاثیر قرارداده، نوشته است. در حالی‌که کم‌تر نویسنده‌ای در جهان عرب چنین رویکردهایی دارد. تامر نگاهی انتقادی به باورهای حاکم سنتی و مردسالارانه دارد. تامر در داستان های این کتاب به شکلی محترمانه، زیبا و در عین‌حال تلخ، به روایت داستان انسان‌هایی می‌پردازد که ناچار به زندگی دراین ساختارهای سنتی هستند. مهم ترین ویژگی این کتاب همین موضوع است. نقد صریح، هنرمندانه، نکته سنجانه و در عین‌حال مختصر و خلاصه به ساختار محیط اجتماعی پیرامونش و نه تنها محیط زندگی خود بلکه تمام جوامع انسانی.
پس با این تفاسیرموضوعات این کتاب با شرایط فعلی جامعه ما هم سویی دارد؟
بله این موضوع برای خود من هم قابل توجه بود. چرا که مشاهده کردم نویسنده‌ای سال‌ها پیش، کتابی نوشته است که متناسب با ساختار فکری امروز جامعه ایرانی است. همین مسئله وجه تمایز این داستان‌هاست. آقای تامر مقدمه‌ای اختصاصی برای ترجمه فارسی این کتاب نوشته‌اند و از ترجمه به زبان فارسی ابراز خوشحالی کرده‌اند و بسیار مشتاق بودند که ترجمه فارسی این کتاب را ببینند.
با توجه به این که تامر برای نوجوانان می‌نویسد، محتوای این کتاب برای چه گروه سنی مناسب است؟
بله آقای تامر برای نوجوانان هم می‌نویسند ولی مخاطب این کتاب بزرگسالان هستند. برخی شخصیت های داستان‌ها به تناسب موضوع نوجوانان هستند ولی به طور کلی مخاطب اصلی این کتاب جوامع انسانی است. با هدف کشف بهترین سبک زندگی.
این مجموعه داستان کوتاه است و نهایتا دو ساعت وقت مخاطب را بگیرد. اما قطعا ذهن مخاطب را درگیر کرده و لذتی مداوم برایش ایجاد می‌کند.
۲۴۵۲۴۵