از این رو و در این راستا بنا بر دعوتی که از سوی حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد تقی سبحانی ، ریاست بنیاد بین المللی امامت به عمل آمد ، فرصت را غنیمت بشمار آورده و پگاهان پنجشنبه ٢١ دی ماه جاری (١٤٠٢ شمسی) رو به سوی عشً آل محمد علیهم السلام ، یعنی قم گزارده و پس از زیارت بارگاه نورانی و معطًر بنت الأمام ، و أخت الامام حضرت معصومه علیها سلام که افتخار میزبانی این بزرگ بانو را بر تارک تاریخ نیای ما أشعریان رخ می نماید، در آغاز به دیدار دوست دیرینه ام که نزدیک به نیم قرن از ارتباط و علاقه و دوستی با این شخصیت والا مقام که انصافا و بدون اغراق عرض می کنم که ( شخصیتی در قامت یک نهاد ) بشمار می رود ، یعنی حجة الاسلام و المسلمین حاج سید جواد شهرستانی ، دست و بازو و داماد مرجعیت جهان شیعه ، گزارده و چاشت را در خدمتش صرف نمودم. زیبا آن که از حُسن تصادف ، ایشان میزبان بیش از ده نفر از قهرمانان ورزشی فوتبال عراق از دهه شصت میلادی تا ظاهرا دهه هفتاد از دروازه بان و فورواردها و دیگر تخصص های این رشته بشمار می آمدند ، بودند.
همه اغلب دهه هفتاد عمر خود را پشت سر نهاده و گام در دهه هشتاد زندگی نهاده بودند. متاسفانه این قشر از برجستگان و افتخار آفرینان ورزشی در شرق و به ویژه خاورمیانه که دورانی اوج افتخار برای کشور و ملًت خود را بوجود آوردند ، اندک اندک به بوته فراموشی سپرده شده و بندرت یادی از این قهرمانان کشور که روزی در میدان های ورزشی کشور و جهان به زیبایی می درخشیدند و مردم و جوانان و ورزش دوستان ، سعی در گرفتن عکس های یادگاری با آنان را داشتند ، حال در این سنً و سال که دوران سرازیری عمر را پشت سر می نهند ، دیگر نه دولتمندان و نه مردم ، نه تنها تقدیری از آنان بجا نیاورده بلکه به فراموشی صرف روزگار و تاریخ سپرده شده اند.
در این شرایط است که شخصیتی همچون آقای شهرستانی بنام مرجعیت شیعه از این عزیزان و قهرمانان کشور عراق فراموش شده ، دعوت به عمل آورده و چند روزی را به زیارت قم و مشهد و جز این ها پرداخته و با انرژی و شادمانی و یاد آوری دوران پرافتخارشان ، به کشورشان باز می گردند. چه اقدام زیبایی!
این چنین اقدامات منحصر به فردی در دوران کنونی ما است که این شخصیت را علاوه بر صدها خدمات گوناگون دیگر وی ، برجسته و ستاره ای فروزان کرده است.
ساعتی را با این عزیزان سپری کرده و جناب آقای شهرستانی با حافظه قدرتمندش و علاقه ای که به فوتبال از دوران نوجوانی به این رشته داشته و دارد ، گاه از باز کردن دروازه تیم حریف و چگونگی ضربه پنالتی و شوت توپ به سمت راست و لنگر انداختن دروازه بان حاضر در جلسه به سمت چپ ، سخن می گفتند که تو گویی این بازی در روز قبل رویداده ! و شلیک خنده حاضران ، مجلس را به سمت و سوی زیبای هزاران خاطره این گروه در نیم قرن پیش باز می گردانید. نشست و دیدار زیبایی بود که در پایان نیز عکس نگاره ای به رسم یادگار گرفته شد.
نیم ساعتی را بصورت خصوصی خدمت جناب آقای شهرستانی بودم و گزارشی از سفر و دیدارهایم در عراق را خدمتشان عرضه داشتم.همچون همیشه اظهار لطف کرده و مرا به نهار نیز دعوت نمودند که با افتخار پذیرفته و به سوی بیت مرحوم آیة الله العظمی بروجردی و دیدار با حضرت آیة الله علوی بروجردی شتافتم.
پس از دیدار با این بزرگ شخصیت ، از من دعوت نمودند که در دیدار با روسا و اساتید دانشگاه آیة الله العظمی بروجردی که در بروجرد فعالیت دارد ، حضور یابم که با افتخار پذیرفته و ساعتی را نیز در این جلسه زیبا سپری نمودم که گزارش این حلسه را در فرصتی ویژه و جداگانه انشاء الله به قلم خواهم آورد.
پس از صرف نهار در خدمت سرورم جناب آقای شهرستانی در ساعت دو بعد الظهر ، که با هماهنگی از قبل تعیین گردیده بود ، به سوی مرکز بنیاد بین المللی امامت حرکت نمودم.
در این مرکز و در ابتدای ورودی بنیاد ، مورد لطف و استقبال گرم پژوهشگر ارجمند و دانشمند گرامی ریاست بنیاد بین المللی امامت ، جناب آقای سبحانی که سالها توفیق آشنایی و نیز آگاه به فعالیت های علمی ایشان داشته و دارم ، به همراه دیگر عزیزان فعال در این بنیاد حجج اسلام مهدی اسفندیاری ( معاونت آموزش ) ، روح الله کاظمی ( معاونت پژوهش ) ، آقای سبزواری ( معاونت فرهنگی) ، آقای طبسی ( نماینده بنیاد در عتبات عراق ) ، و آقای سید محمد مهدی اخوت ( مدیر ارتباطاط بنیاد ) قرار گرفتم.
سپس در سالن استقبال ابتدا با توضیح ریاست بنیاد از فعالیت های علمی مکتوب این مرکز که به بیش از سی جلد کتاب می رسید بصورت مبسوط آشنا شده ، آنگاه با عزیزان نزدیک به بیش از دو ساعت نشست زیبایی را داشتم.
در این نشست حجة الاسلام و المسلمین سبحانی با هدف تبیین رویکردها و اهداف بنیاد بین‌المللی امامت، گزارشی از به‌روزترین فعالیت‌های این مجموعه ارائه کرده و خاطرنشان نمودند :
بنیاد بین‌المللی امامت بر این باور است که امروزه برای معرفی تشیع و اسلام اصیل، باید امامت اهل بیت علیهم السلام را با روش علمی و مستند به عقل و وحی به زبان‌های مختلف و برای اقشار گوناگون معرفی کرد.
وی افزود: این مجموعه، موسسه البیان را ناظر به خلأ معرفی معارف شیعه به غیرشیعه با ادبیات علمی و اعتدالی و به‌دور از نزاع‌های فرقه‌ای، در لبنان تاسیس کرده است.
ایشان با تأکید بر این که بر آنیم تا شیعه از زبان بزرگان تشیع به جهان معرفی گردد، اظهار داشت: رویکرد ما به‌نوعی بیان و زبان شیعه با نگاه حرفه‌ای برای غیرشیعیان است؛ در این میان اندیشه نویسندگان متخصص شیعی، ناظر به مباحث دانشی به‌روز و بازنویسی شده و به زبان‌های بزرگ دنیا ترجمه می گردد .
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ، ضعف در حوزه تعاملی و ارتباطی را از جمله چالش‌های تشیع در دوره معاصر برشمرد و با بیان این که اکنون باب گفتگوهای تخصصی معرفتی در عرصه بین‌الملل باز شده است، یادآور شد: در دوره جدید با بهره‌گیری از ظرفیت‌های رسانه‌های جدید، تشکیل جبهه‌ای از تعامل علمایی میان جهان تشیع و اهل‌سنت دنبال می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سبحانی تدوین موسوعه معارف شیعی را از جمله کلان پروژه‌های موسسه البیان توصیف کرد و ابراز داشت: در این موسوعه وجوهی که غیرشیعیان برای شناخت شیعه نیاز دارند با شیوه‌ای مشخص، مخاطب غیرشیعیان فرهنگی را هدف‌گذاری نموده است.
وی با بیان این که در تبیین هر یک از وجوه شیعه در موسوعه معارف شیعی، برجسته‌ترین شخصیت‌های علمی در آن دانش موردتوجه قرار گرفته است، خاطرنشان کرد:
بیرون آوردن شیعه و اصل بلند امامت از کالبد فرقه‌ای و تبیین معارف امامت به‌دور از ادبیات تحریک‌کننده مذهبی از مهمترین رسالت‌های بنیاد بین‌المللی امامت است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت در بخش دیگری از سخنان خود به جریان‌های فکری جهان اسلام اشاره کرد و ضرورت گشودن باب گفت‌وگو با آنان در راستای تبیین درون‌مایه‌های معارف اهل بیت(ع) را یک فرصت و ضرورت جدی در روزگار ما دانست.
حجة الاسلام‌والمسلمین سبحانی با اشاره به این که در دانشگاه ام‌القری و المدینه در سعودی بیش از ۳۰۰ پایان‌نامه در مورد تشیع در طول چند دهه اخیر نوشته شده است، اظهار داشت: جریان شیعه پژوهشی در دنیا هم اکنون بر جزئی‌ترین منابع شیعی متمرکز شده است. وی پرنمایی و ارائه آثار فراوان از سوی مستشرقان در باب تشیع را از مخاطرات بزرگ در دنیای شیعه شناسی عنوان کرد و خاطرنشان ساخت: این رویکرد امکان رقابت را برای تبیین شیعه از زبان شیعه سخت نموده است؛ و مشابه آن را می‌توان در ایران‌شناسی باستان مشاهده کرد که گستره تحقیقات غربی با پرنمایی علمی ایجاد شده، میدان را برای جلوه‌گری تحقیقات اصیل ایرانی برای ایران‌شناسی تنگ کرده است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سبحانی ضمن تأکید بر اهمیت تربیت استاد بین‌المللی با بیان این که برای معرفی تشیع به دنیای غرب، کار جدی نکرده‌ایم، اظهار داشت: متأسفانه شیعه شناس متخصص و حرفه‌ای مبتنی بر ظرافت‌ها و مسلط به ادبیات عرصه بین‌الملل تربیت نکرده‌ایم.
وی زبان عقلانیت، انسانیت، حقوق بشر و عدالت را برجسته‌ترین تکنیک‌های حضور معرفتی در عرصه بین‌الملل توصیف کرد و یادآور شد که معارف امامت امروز به خوبی قابل ترجمه به این گفتمان های جهانی است.
وی اضافه کرد : نیاز است تا با بهره‌گیری از ظرفیت دانشی علمای اصیل و تراز اول شیعه؛ اندیشه، هنر، حقوق بشر، شعائر شیعی، تربیت و… مبتنی بر نگاه علمی و پدیدارشناسانه تبیین و ارائه گردد.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت افزود: باید تشیع علمی و فرهنگی در دنیا ویترینی داشته باشد تا به‌صورت دقیق، متقن و ناظر به ابعاد مختلف و سطوح مخاطبان معرفی و عرضه شود.
وی افزود: معرفی عقاید اسلامی و معارف امامتی از زبان قرآن و روایات و ارائه آثار فاخر اسلامی به زبان عربی، انگلیسی و… از جمله رویکردهای بنیاد بین‌المللی امامت است.
وی در بخش دیگری از سخنان خودگزارشی از اقدامات بین‌المللی بنیاد امامت ارائه و بر اهمیت توجه به ظرفیت مجموعه‌های مردم‌نهاد شیعی در عرصه بین‌الملل تأکید کرد و اظهار داشت: بر آنیم تا رایج‌ترین شبهات عرصه بین‌الملل در رابطه با تشیع که از بسامد بالایی برخوردارند را آمار گیری کرده و پاسخ‌های دقیقی را ارائه و به زبان‌های مختلف ترجمه نماییم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سبحانی شناسایی مراکز شیعه پژوهی دنیا و تقویت همکاریهای با این مراکز را از جمله رویکردهای نوین بنیاد امامت توصیف کرد.
در این راستا ایشان از ایجاد رابطه با گروههای مذهبی گوناگون شیعه و سنی و نیز اسماعیلیان هند اینجانب ، تقدیر نمودند که از بخش هایی از تاثیر گزاری این گونه روابط سخن به میان آمد.
سپس هریک از عزیزان حاضر در جلسه مطالبی را پیرامون فعالیت بنیاد ارائه نموده که بنظرم مهمترین بخش جلسه ، ارائه گزارشی از کتابخانه و نیز کنگره علامه میر حامد حسین لکهنوی ( صاحب عقبات ) بود.
اینجانب از دیرباز با فعالیت این بزرگ دانشمند هندی تبار آشنا بوده و از کتابخانه مندرس وی که صدها کتاب خطی دستنبشته وی و دیگران در آن در حال محو و ازمیان رفتن بود ، در سفرهایم به هند و دیار علامه دیدن کرده و جزو آرزوهایم ، رسیدگی و در اختیار گرفتن کتاب ها و کتابخانه بود که تا چند سال پیش با فعالیت های گسترده ای که در این راستا به عمل آوردند ، چندان نتیجه بخش نبود تا این که در این جلسه از ترمیم و ساخت و بازبینی این مکان آگاه شده و خوشحالی خود را نمی توانم به بیان و قلم آورم.
در این جلسه عنوان نمودم که حوزه های گسترده هندوستان و در دوران حکومت خاندان ( أَوَده ) در قرن شانزدهم میلادی ، با وجود علماء و دانشمندان بزرگی ، خدمات فراوانی را در آن هنگام به حوزه های علمیه نجف أشرف و نیز کربلا کرده و در دوران صاحب ریاض و جز این ها ، کرور کرور روپیه سالانه به عراق ارسال می نمودند. علمای بزرگی همچون سید دلدارعلی نصیر آبادی ، آیة الله سلطان محمد معروف به سلطان العلماء ، آیة الله سید حسین معروف به سید العلماء ، آیة الله سید محمد قلی کنتوری ، آیة الله تستری ، و علامه میر حامد حسین ( صاحب عبقات) ، علمای شوشتری نیز در هند شناخته شده بودند. نخستین بار از نورالله شوشتری ( م ١٠١٩ ق) یاد شده است.فرزند او سید نعمت‌الله شوشتری ( م ١١٥١ ق) از علمای برجسته بود که در دربار محمّدشاه عزّت یافت.سیدابوالحسن شوشتری نیز (م ١١٩٣ ق) از علمای مهاجر به هند بود که پس از بازگشت در دوره کریم‌خان، منصب شیخ‌الاسلامی شوشتر را بر عهده گرفت. سید رضی بن نورالله شوشتری ( م ١١٩٤ق) به خدمت ابوالمنصورخان، که از بزرگان قزلباش خراسانی و وزیر اعظم شاه جهان‌آباد بود، رفت و نظام‌الدین آصف‌جاه، فرمانروای دکن، او را نزد خود نگه داشت. سید محمّدشفیع شوشتری (م ١٢٠٦ق ) از نوادگان سید نعمت‌الله جزایری شوشتری نیز در هند به سر میبرد و به شیراز عصر زند هم سفر کرد. همچنین از شیخ سلیمان بحرانی، میرزا احمد سبزواری و مولانا ابوالقاسم خراسانی به عنوان عالمان مهاجر به هند در سده دوازدهم یاد شده است.
مرحوم آصف الدوله یکی از پادشاهان مقتدر خاندان أوده که بزرگترین حسینیه معروف به آصفیه را ساخته است ، هزینهای کلانی را سالانه به عراق ارسال می نمود و به بیانی حوزه های علمیه نجف و کربلا که در آن هنگام بسیار در مضیقه مالی بودند، وامدار حوزه ها و شخصیت های علمی و پادشاهان شیعه مدهب أوده هستند که متاسفانه در دو سده اخیر و با از میان رفتن قدرت حکومت های شیعه در هند ، حوزه های آن نیز رو به افول نهاد.
پراکنش علما در سده دوازدهم، در پی عدم قرابت و ناهماهنگی نهاد دین و دولت اتفاق افتاد. علاوه بر این، ضعف ساختار سیاسی تعارض‌هایی پی‌درپی در جامعه رقم زد که نتیجه آن جنگ و خون‌ریزی، فقدان امنیت اجتماعی و رکود اقتصادی و فرهنگی بود که در نتیجه آن، تقریبا حوزه های قدرتمند شیعه هندوستان روز به روز به ضعف نهاد.
امید آن داریم که با فعالیت حوزه های نجف و قم و جز این ها ، شاهد اعتلای دوباره حوزه های هندوستان و ایالت های شیعه نشین آن باشیم.
در پایان این نشست ، دوره کتاب های هشت جلدی خود با عنوان ( پیرامون حرمین شریفین ) و نیز دوره سه جلدی ( تاریخ عراق ) را تقدیم ریاست بنیاد بین المللی امامت کرده و تعدادی از کتاب های قلم نگاشت این بنیاد از آن جمله ( شناخت نامه علامه میر حامد حسین لکهنوی ) ، ضیاء العین در شناسایی تاریخ زندگانی علامه میر حامد حسین ، مهدویت و جز این ها را دریافت داشتم.
در پایان ضمن سپاس و تشکر از دعوت عزیزان ، و اظهار خوشحالی از وجود چنین موسسات و تلاشگران دانشمند و فرهیخته که بنظرم جز لطف حضرات معصومین علیهم السلام نمی باشد ، این بنیاد و تلاشکده مکتب اهل بیت ع را با بدرقه زیبای جناب سبحانی و دیگر عزیزان ترک نمودم و همه را به خدای سبحان سپردم.
آرزوی توفیقات روز افزون این بنیاد و تلاشگران در این راستا را از درگاه ایزد متعال خواستارم.
خادم افتخاری اعتاب مقدسه عراق
عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران
شنبه ٣٠ دی ماه ١٤٢٩
تهران