اکثرا همه ما از مردان شنیده ایم که از همسر خود راضی نبوده و نسبت به او گله و شکایت دارند و چنانچه دلیل این عدم رضایت و گله را بپرسیم، قریب به اتفاق پاسخ می دهند که همسرشان وظایفش را انجام نمی دهد. حال این پرسش برایمان بوجود می آید که این وظایف چه چیز هایی هستند که اگر زن و یا مرد آن‌ها را انجام ندهند، ناشزه و یا ناشز تلقی خواهند شد و امکان رسیدگی کردن به آن ها به صورت قانونی وجود دارد. در مقاله پیش رو قصد پاسخ دهی به همین سئوال را داریم.
به محض آن که عقد نکاح میان زن و مرد جاری شد، این عقد یا ازدواج به لحاظ قانونی و شرعی معتبر است. از همین رو این عقد نکاح عواقب و آثاری دارد که متوجه زن و مرد است و برای آن ها موجد حق و تکلیف است. یکی از این آثار بر طبق قانون ایجاد رابطه ی زوجیت است. رابطه زوجیت یک مفهوم عامی است که در بر گیرنده تمامی روابط مالی و غیرمالی زن و شوهر است، و تنها به رابطه ی زناشویی محدود نمی شود.
ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی حکم می کند :«زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.»
برای توضیح این ماده وکیل خانواده در اصفهان می گوید خانواده به زن و شوهری گفته می شود که در نتیجه نکاح این مفهوم را تشکیل داده باشند. قانون این زن و شوهر را مکلف کرده است که در حفاظت و محکم کردن مبانی خانواده تلاش کنند، از راه محبت ورزیدن و مشورت کردن در امور با هم و…، این امور باعث می شود که روابط زن و مرد محکم تر شده و خانواده بقا پیدا کند.
معاضدت در تشیید مبانی خانواده که در ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی آمده است همان تلاش زن و شوهر است که در جهت نزدیک تر شدن به هم به کار می گیرند و رابطه بین خود را مستحکم می سازند.
نکته ی قابل توجهی که وجود دارد این است که عمل به این ماده برای زن یکی از موارد تمکین به حساب می آید و در جایی که از آن سرپیچی کند، نفقه به او تعلق نخواهد گرفت. همچنین انجام این ماده از سوی مرد اگر به شکل سوء معاشرت باشد و به حدی برسد که دیگر زن امکان ادامه زندگی با او را نداشته باشد، این حق برای او وجود دارد که از دادگاه درخواست کند تا شوهر را ملزم به اجرای طلاق کند.
به چه کسی ناشزه گفته می شود؟
همانطور که گفتیم در این مقاله تصمیم بر این است که با مفهم ناشزه و مواردی که زن را دچار نشوز می کند با یاری جستن از موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان آشنا شویم. در ابتدای مقاله به طور مختصر اشاره کردیم که به زن یا مردی که حقوق واجب و وظایف شرعی اش را در قبال همسرش انجام ندهد و از آن سر باز بزند، «ناشز» و «ناشزه» گفته می شود.
در مواردی که نشوز و سرپیچی، از جانب زن باشد، این امکان برای مرد وجود دارد که زمینه آن را از بین ببرد. به بیان بهتر اول زن را نصیحت کند و پند دهد و در صورتی که موثر واقع نشد، می تواند با وی همخوابی نکند. به این معنا که، پشتش را در بستر خواب به او بکند و یا اصلا پیش او نخوابد. در جایی که این راه هم اثر نداشت، در اخرین مرحله و صرفاً اگر امید داشت که با تنبیه از نافرمانی دست بر کی دارد، او را تنبیه کند. لیکن باید دقت داشت که این کار فقط به منظور اصلاح کردن باشد و نه برای خشم و انتقام گیری. اما در شرایطی که مرد دچار نشوز و نافرمانی شده باشد، زن در ابتدا باید او را نصیحت کند و اگر موثر نبود، این امکان برای او وجود دارد که به محاکم صالحه مراجعه کرده و نزد حاکم شکایت کند تا دادگاه مرد را مجبور کند که وظایفش را انجام دهد.
مواردی که باعث ناشزه بودن زن می شود:
- زن برای آن که استحقاق دریافت نفقه را داشته باشد باید در خانه شوهر و اقامتگاه دائم او زندگی کند مگر آن که زن به هنگام انعقاد عقد نکاح، شرط شده باشد که زن در منزل یا خانه دیگری زندگی کند.
- در صورتی که زن بدون داشتن دلیل و برهانی موجه و بی رضایت شوهر خود، منزل او را ترک کند، حتی اگر در خانه پدر و مادرش ساکن شود، برای مرد این حق و امکان ایجاد می شود که نفقه او را پرداخت نکند و امتناع ورزد.
- مورد بعدی این است که زن موظف و مکلف است که با شوهر خود حسن معاشرت داشته باشد. در حالتی که یک زن بی آن که علت موجهی داشته باشد از تمکین نسبت به شوهر خود، خودداری کند، به او زن ناشزه گفته می شود که به معنای نافرمان و خاطی است. زنی با این وصف حق دریافت نفقه از شوهرش را ندارد و جدا از این که وجود این وصف در زن باعث معاف شدن مرد از نفقه می شود، و به گفته وکیل طلاق این امکان را هم دارد که از دادگاه تقاضای طلاق او را بکند، و یا حکم تجدید فراش بگیرد.
- از دیگر موارد ناشزه شدن زن این است که زن رفتار مناسبی از خود نشان ندهد و یا این که شغلی برگزیند که با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی اش مغایرت داشته باشد و همچنین معاشرت کردن با افرادی که از لحاظ اخلاقی صلاحیت لازم را ندارند. ولی باید این نکته را هم در نظر بگیریم که تمکین به این معنی نیست که زن بدون هیچ چون و چرایی از شوهر خود اطاعت کند و مجبور باشد خواسته های نامشروع او را پاسخ دهد. و اگر خانمی به علت داشتن عذر شرعی یا بیماری نتواند وظایف زناشویی اش را انجام دهد، ناشزه حساب نشده و نفقه ی او همچنان بر عهده شوهر است.
تمکین عام و خاص به چه معنی است؟
تمکین دارای دو معنی عام و خاص است. وکیل حقوقی در تعریف تمکین خاص می گوید زن وظیفه دارد که با شوهر خود به طور متعارف رابطه جنسی بر قرار کند. مگر در شرایطی که عذر موجهی برای عدم برقراری رابطه جنسی داشته باشد و از این امر ممانعت کند. با این وجود این وظیفه تنها مختص به زن نیست. این وظیفه برای شوهر نیز وجود دارد که در حد متعارف با زن خود رابطه جنسی داشته باشد، چون اگر از این وظیفه سرپیچی کند، وظیفه‌ی حسن معاشرت را زیر پا گذاشته است. پس دریافتیم که برقراری رابطه جنسی وظیفه ای است که بین هر دو مشترک است.
وی تمکین عام را چنین تعریف کرد، طبق این تمکین زن باید در حدود عادت و عرف از همسرش اطاعت کند. اما این حدود و عادت به معنای این است که چنانچه شوهر توقعاتی از زنش داشت که نامشروع و نامتعارف بود، زن مکلف به اطاعت از او نیست.
به طور نمونه چنانچه مردی همسرش را از انجام دادن تکالیف دینی باز دارد و یا از وی بخواهد که اموالش را به نام او بزند، زن حق دارد که به این اوامر توجهی نشان ندهد. همچنین مرد تا حدودی می تواند بر رفت و آمد همسرش کنترل داشته باشد، اما این کنترل نباید از حد معمول فراتر برود و مانع از ملاقات زن با خانواده اش یا دوستانش شود.
ضمانت اجرای تمکین نکردن
گفتیم که اگر زن ناشزه شود یعنی تمکین نکند، مرد می تواند به دادگاه رجوع کرده و از دادگاه الزام زن به تمکین را درخواست کند. با این حال مجبور کردن فیزیکی زن به تمکین به عنوان اجرای حکم دادگاه با شخصیت یک زن و حقوق او در تعارض است و معمولاً بی فایده است.
ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی در این خصوص حکم می دهد :«هرگاه زن، بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود»
مستفاد از این ماده چنین است که در صورتی که زن برای عدم تمکین عذر و مانعی مشروع داشته باشد، کماکان نفقه به او تعلق می گیرد. به عنوان مثال اگر زنی از بیم شوهرش و خطری که دارد منزل او را ترک کند و یا اگر شوهر یک مریضی مقاربتی داشته باشد که خطر ابتلا برود، این ممانعت زن را از نفقه محروم نخواهد کرد.
اگر مردی ناشز باشد و وظایف و تکالیف زناشویی اش را انجام ندهد، این بی توجهی دارای ضمانت اجرای حقوقی است یعنی زن ممکن است به دادگاه رجوع کند و الزام مرد به انجام وظایفش را درخواست کند. گذشته از آن مردی که ناشز باشد یکی از عوامل سوء معاشرت است و باعث عسر و حرج زن می شود که به همین علت زن می تواند از دادگاه درخواست طلاق بکند.
پس نتیجه می گیریم که عدم تمکین متعاقباً موارد زیر را در پی دارد:
- عدم تعلق گرفتن نفقه به زن
- تحصیل اجازه ازدواج مجدد از دادگاه
اما ضروری است بدانیم که برای اجرای موارد بالا مرد در مرحله اول باید دادخواست تمکین به دادگاه بدهد و اگر طبق حکم دادگاه زن به تمکین محکوم شد، مرد می تواند با استفاده از این حکم دعاوی دیگری از جمله طلاق، تحصیل اجازه ازدواج مجدد و … مطرح کند. در صورتی که مرد تقاضای طلاق دادن همسرش را داشته باشد باید مهریه او را بطور کامل بپردازد اما حقوق دیگر از قبیل نفقه، نصف اموال مرد و … به زن تعلق نخواهد گرفت.
در زمان مواجهه با مسائل حقوقی، وکیلی به کار شما می آید که تبحر داشته و دارای تجربه کافی در آن زمینه و امر وکالت باشد. حامد امیری یکی از بهترین وکیل های حقوقی در اصفهان با دارا بودن این شرایط گزینه خوبی برای شما جهت مراجعه است.
حامد امیری، وکیل طلاق در اصفهان :
https://hamedamiri.com/%D8%AF%D8%B9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87/